ΑΡΘΡΑ
Τι ρόλο βαράς;
Της Κοραλίας Τιμοθέου*
Η ζωή μας αποτελεί ένα σενάριο στο οποίο είμαστε πρωταγωνιστές. Ταυτόχρονα, δισεκατομμύρια άλλες ιστορίες εκτυλίσσονται γύρω μας, βίοι παράλληλοι, με πρωταγωνιστές άλλους.
Κατά τη διάρκεια της ζωής μας υιοθετούμε ταυτότητες και αναλαμβάνουμε ρόλους. Ποια η διαφορά;
Ταυτότητα είναι ένας τρόπος ζωής, μια ιδιότητα ή ένα χαρακτηριστικό που μας έχει γίνει τόσο σταθερό και έντονο που πλέον αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της προσωπικότητας και της καθημερινότητάς μας. Με βάση αυτό, τόσο εμείς όσο και αυτοί που μας γνωρίζουν αναμένουν από εμάς μια συγκεκριμένη συμπεριφορά, στάση ή αντίδραση. Γινόμαστε εν πολλοίς προβλέψιμοι. 
Λειτουργούμε στον αυτόματο πιλότο. Οτιδήποτε κάνουμε - ενσυνείδητα ή ασυνείδητα - εκτός των προδιαγραφών μας, ξενίζει τόσο εμάς όσο και τους γύρω μας. Συνήθως διστάζουμε να αφήσουμε την εικόνα, την ταυτότητα μας, να καταρρεύσει γιατί μας παρέχει ασφάλεια, είναι οικεία, είναι όλα όσα ξέρουμε. Είναι τo αποτύπωμα της συμπεριφοράς μας. Για τον λόγο αυτό, είναι πολύ δύσκολο να ξεφύγουμε από ταυτότητες, ιδιαίτερα όταν επενδύσαμε χρόνια να τις δημιουργήσουμε. Γιατί να θέλουμε άλλωστε; Στην ερώτηση: «ποιος είσαι;» οι περισσότεροι προσφέρουν την επαγγελματική τους ιδιότητα ως απάντηση γιατί είναι συνήθως η κυρίαρχη ταυτότητα. Όμως, αυτό είναι όλο; Αυτό είμαστε; Ένας μηχανικός, ένας γιατρός, ένας δικηγόρος, ένας λογιστής, ένας επιχειρηματίας, ένας υπάλληλος; Τέλος;
Ρόλος είναι μια «δουλειά» που αναλαμβάνουμε για λίγο (ή πολύ) χωρίς να ταυτιζόμαστε μόνιμα μαζί της. 
Είναι σαν να υιοθετούμε μια ιδιότητα χωρίς να της επιτρέπουμε να μας καθορίζει σε όλα. Με αυτή την έννοια είναι δυνατό να έχουμε πολλούς διαφορετικούς παράλληλους ρόλους, με διαφορετικά γνωρίσματα και χαρακτηριστικά και να μοιράζουμε τον χρόνο μας αναλόγως των αναγκών και των επιθυμιών μας. Είμαστε σαν ηθοποιοί σε «φτωχικό» θίασο, όπου πολλοί ρόλοι διανέμονται σε λίγα άτομα. Έτσι μπορούμε να είμαστε επαγγελματίες, σύζυγοι, γονείς, παιδιά, αδέλφια, φίλοι, νοικοκύρηδες, συνάδελφοι, αθλητές, καλλιτέχνες, πολίτες, φίλαθλοι, σοβαροί, αστείοι, μετρημένοι, παρορμητικοί, συγκρατημένοι, γενναιόδωροι κλπ και όλα αυτά μέσα σε ένα μόνο εικοσιτετράωρο!
- Ποια είναι λοιπόν η βασική διαφορά μεταξύ ταυτότητας και ρόλου;
Η ευελιξία.
Μια καλοδουλεμένη ταυτότητα μας κρατά δέσμιους στα χαρακτηριστικά της και σε ένα συμβόλαιο συμπεριφοράς που δεν επιδέχεται πολλή ελευθερία. Ενώ ο κόσμος αλλάζει και εμείς θα έπρεπε να αλλάζουμε μαζί του, οι προσδοκίες τόσο οι δικές μας όσο και των άλλων παραμένουν στάσιμες όσον αφορά το άτομό μας. Η ενέργεια όμως που χρειάζεται για να κρατηθεί κάτι αναλλοίωτο σε ένα δυναμικό σύμπαν είναι τεράστια και αχρείαστα εξαντλητική. Οι ταυτότητές μας, από άκαμπτο πλαστικό, μας στερούν την ευκαιρία πολλών άλλων εμπειριών και – γιατί όχι - πειραματισμών.
Οι ρόλοι, από την άλλη, αφενός εναλλάσσονται μεταξύ τους, αφετέρου αναβαθμίζονται στον χρόνο. Διασφαλίζουν την ελευθερία μας και το δικαίωμα της επιλογής. Μας δίνουν τη δυνατότητα να εξερευνήσουμε και να αναδείξουμε πολλές, διαφορετικές πτυχές της προσωπικότητάς μας, να βιώσουμε μεγάλο φάσμα συναισθημάτων και εμπειριών.
«Si fueris Romae, Romano vivito more; si fueris alibi, vivito sicut ibi»
«Όταν είσαι στη Ρώμη, κάνε ότι κάνουν οι Ρωμαίοι»
(Saint Augustine)
Προσαρμοστικότητα στον χώρο και στον ρόλο.
Εκείνες τις ώρες της ημέρας που φοράμε το καπέλο του επαγγελματία, ίσως θέλουμε να είμαστε αξιόπιστοι, ευφυείς, αποτελεσματικοί. Όσο παίζουμε τον ρόλο του γονέα μπορεί να προτιμούμε να είμαστε ήρεμοι, τρυφεροί και σταθεροί. Όση ώρα είμαστε σύζυγοι ή σύντροφοι προτεραιότητα μας ενδεχομένως είναι κάποιο άλλο χαρακτηριστικό. Κάποτε-κάποτε ίσως να επιστρέφουμε ακόμα στον δεκάχρονο μας εαυτό για λίγο. Γιατί όχι;
Από τη στιγμή που σταματάμε να κρυβόμαστε πίσω από την (αν)ασφάλεια μιας ταυτότητας - ή περισσότερων - προσφέρουμε στον εαυτό μας τη δυνατότητα να παίξει και κάποιους άλλους ρόλους που μπορεί και να μας άρεσαν, αν τους τολμούσαμε. Αλλά τους βαφτίζουμε αναχρονιστικούς, αταίριαστους, απαράδεκτους και τους απορρίπτουμε πριν καν τους δοκιμάσουμε.
Αξίζει επίσης να θυμόμαστε ότι αυτά ισχύουν και για όλους τους άλλους. Ότι ο καθηγητής, ο προϊστάμενος, ο πωλητής, ο πολιτικός που έχουμε απέναντί μας είναι ένας άνθρωπος λίγο – πολύ σαν κι εμάς και εκείνη τη δεδομένη στιγμή παίζει τον συγκεκριμένο ρόλο. Σε ένα δίωρο θα είναι κι αυτός πατέρας, γιος, φίλος, σύντροφος ή αδελφός.
Τέλος, εφόσον αναγνωρίσουμε ότι οι ρόλοι μας είναι προαιρετικοί και αποτελούν ή αποτέλεσαν επιλογές μας, τότε απελευθερωνόμαστε από τη μάστιγα της βαρεμάρας, της δυσαρέσκειας ή ακόμα και της μνησικακίας που προκαλεί ο κάθε είδους εξαναγκασμός και επιτρέπουμε στον εαυτό μας να απολαύσει τόσο τον ρόλο όσο και την παράσταση.