Η τέχνη του πολέμου… εν ειρήνη

A priori

Της Κοραλίας Τιμοθέου*

Ο σπουδαίος Κινέζος στρατηγός Σουν έζησε στην Κίνα 500 χρόνια πριν τη γέννηση του Χριστού. Είναι ο συγγραφέας της «τέχνης του πολέμου*» και ένας από τους πρώτους ρεαλιστές στη θεωρία των διεθνών σχέσεων.

Στις διεθνείς σχέσεις ή σε μεγάλες κρίσεις αντίπαλος είναι, όπως και στον πόλεμο, αυτός του οποίου τα συμφέροντα πλήττουν ή πλήττονται από τα δικά μας.

Ο Σουν Τσου περιγράφει τα απαραίτητα συστατικά ενός νικηφόρου πολέμου. Πλείστα συμπεράσματα του ταιριάζουν γάντι… εν ειρήνη.

Ποια είναι μερικά από αυτά;

Η απειλή

Ο Σουν Τσου συμβουλεύει: μην επιτίθεσαι ποτέ από θυμό ή μνησικακία. Ένας θυμωμένος ηγέτης σύντομα θα ηρεμίσει. Ένα χρεωκοπημένο και ακρωτηριασμένο κράτος πότε θα ανακάμψει; Ένας νεκρός στρατιώτης πως θα αναστηθεί;

Ο πιο επιτυχημένος πόλεμος είναι αυτός που κερδίζεται χωρίς να χυθεί ούτε μια σταγόνα αίμα.

Ακόμα και εκεί που η επιβίωση του κράτους απειλείται, για τον έξυπνο ηγέτη, ο πόλεμος είναι η τελευταία επιλογή. Το τίμημα είναι πολύ μεγάλο για να το φορτωθεί ένας ηγέτης, ένας λαός επί ματαίω. Ο ικανός ηγέτης, προκειμένου να αποφύγει μεν τον πόλεμο, να εξασφαλίσει δε την αειφόρο επιβίωση του κράτους του, επικεντρώνεται στην αποτροπή.

Η τύχη ευνοεί τους καλά προετοιμασμένους

Για την αντιμετώπιση μιας κρίσης χρειάζεται, σύμφωνα με τον Κινέζο στρατηγό, καλή προετοιμασία του κράτους και ειδικά του στρατού και της διπλωματίας.

Η έκβαση ενός πολέμου, ενός θερμού επεισοδίου, μιας διπλωματικής διένεξης ή αντιπαράθεσης, μπορεί σε μεγάλο βαθμό να προβλεφθεί. Προς τα πού θα γείρει η πλάστιγγα;

Η νίκη σπάνια είναι τυχαίο γεγονός αλλά μάλλον προσεκτικά προετοιμασμένη με μαθηματική ακρίβεια. Όσοι υποτιμήσουν αυτή τη διδαχή, είναι καταδικασμένοι σε ήττα και άτακτη φυγή.

Ο πιο καλός ο μαθητής… κερδίζει

Ο μελετημένος ηγέτης, διπλωμάτης, αυξάνει δραματικά τις πιθανότητες επιτυχίας. Οφείλει λοιπόν να επενδύσει χρόνο στη μελέτη της κατάστασης και στην προετοιμασία του εδάφους και των χειρισμών του.

Σύμφωνα με τον Σουν Τσου, αν γνωρίζεις καλά τον εαυτό σου αλλά όχι τον αντίπαλο και το περιβάλλον, οι πιθανότητες νίκης είναι περιορισμένες. Το ίδιο και αν γνωρίζεις καλά τον αντίπαλο και το περιβάλλον αλλά δεν έχεις πραγματική εικόνα του τι συμβαίνει στις τάξεις σου. Αν είσαι καλός γνώστης εαυτού, αντιπάλου και περιβάλλοντος, η νίκη είναι εξασφαλισμένη.

Αυτογνωσία:

• Είναι ο λαός πλήρως ευθυγραμμισμένος με τον ηγέτη του έτσι ώστε να τον ακολουθήσει πιστά και χωρίς εσωτερικές απώλειες; Αν όχι πως θα επιτευχθεί αυτό; Που οφείλεται τυχόν απόκλιση;
• Ποιος ή ποιοι είναι οι επικεφαλής μας; Ποια η σοφία τους, η ειλικρίνεια, το ήθος, το κουράγιο, η τιμιότητα, η πειθαρχία τους, τα όρια τους;
• Ποιες αρχές και αξίες διέπουν την κρατική μηχανή, τους αξιωματούχους, τη διαχείριση των πόρων;
• Πού έγκειται η δύναμή μας; Ποιες οι αδυναμίες μας; Σε ποια κατάσταση βρίσκεται το υλικό, η εκπαίδευση, η κατασκοπία μας; Πόσο πιστά εκτελούνται οι διαταγές μας; Ποιο το επίπεδο πειθαρχίας μας;

Το περιβάλλον:

• Ο ουρανός: οι εξωγενείς παράγοντες. Τι συμβαίνει γύρω μας; Ποιες είναι οι ισορροπίες; Πώς διαμορφώθηκαν έτσι;
• Η γη: το πεδίο της (διπλωματικής/στρατιωτικής) μάχης. Ποιοι είναι φίλοι, ποιοι σύμμαχοι, ποιοι όχι; Ποιος έχει όμοια συμφέροντα; Ποιος αντίθετα; Ποιο δέλεαρ, δώρο, αντιστάθμισμα μπορεί να ανατρέψει τις ισορροπίες, τις συμμαχίες;

Ο αντίπαλος:

• Ποιοι οι δικοί του ηγέτες; Ποιο το προφίλ τους; Ποια τα κίνητρα τους, τα δυνατά και τα τρωτά τους σημεία;
• Ποιες οι προθέσεις του; Τι έχει να χάσει; Τι να κερδίσει; Ποιες οι κόκκινες γραμμές του; Τι τον πονά περισσότερο;

Αν θέλεις ειρήνη προετοίμαζε πόλεμο*

Είτε μας αρέσει είτε όχι, ισχύει. Η αποτροπή είναι η αποτελεσματικότερη των μαχών. Είτε πρόκειται για στρατιωτική δύναμη και οργάνωση, είτε για διπλωματικούς ελιγμούς, είτε για συμμαχίες-κλειδιά, η ουσία είναι ότι από τη στιγμή που τοποθετούμε εαυτόν σε πλεονεκτική θέση και θεωρούμαστε πλέον αξιόμαχοι, κερδίζουμε τον σεβασμό αντιπάλων και συμμάχων και σπέρνουμε στον αντίπαλο μας το μικρόβιο της αμφιβολίας.

Ο στρατηγός, ο επικεφαλής της διπλωματίας παρακολουθεί, μελετά, αναλύει και περιμένει. Δημιουργεί αθόρυβα ευνοϊκές καταστάσεις αξιοποιώντας όλους τους παράγοντες προς όφελος του.  Είναι ανά πάσα στιγμή έτοιμος να «χτυπήσει». Αυτή είναι η αποστολή, η ευθύνη και η υποχρέωσή του. Αυτός που θα προετοιμάσει καλύτερα τις συνθήκες και θα «αδράξει» την κατάλληλη ευκαιρία, είναι νικητής.

Και όλα αυτά δεν είναι παρά μόνο η αρχή. Η προετοιμασία. Η νίκη φυσικά ποτέ δεν είναι εξασφαλισμένη. Η μάχη παραμένει ακόμα να δοθεί!

*www.koraliatimotheou.com, Sun Zi «Art of War», ‘Si vis pacem, para bellum’ – Ιούλιος Καίσαρας