Ευχαριστούμε…

Της Κοραλίας Τιμοθέου*

«Μηδένα προ του τέλους μακάριζε» Σόλων

Μπορεί να μην τέλειωσε ο κατά κορωνοϊόν πόλεμος, αλλά κερδίσαμε την πρώτη μάχη. Οφείλουμε και δικαιούμαστε τα εύσημα ακόμα κι αν είναι μόνο για να πάρουμε κουράγιο για το μέλλον που πλανάται αβέβαιο.

Στον Επιτάφιο*, ο Περικλής αποτίει φόρο τιμής στους πρώτους νεκρούς του Πελλοπονησιακού Πολέμου. Ο κορωνοϊός άφησε και σε μας θύματα που σίγουρα αξίζουν τουλάχιστον την αναγνώριση και τον μονόλεπτο στοχασμό μας. Από την άλλη, ήρωες αυτής της μάχης είναι και όλοι όσοι στάθηκαν στα χαρακώματα και είτε από καθήκον είτε εθελοντικά πολέμησαν και βγήκαν νικητές. Ο Περικλής, εξάλλου, τονίζει ότι πραγματικός ήρωας δεν είναι αυτός που ρίχνεται στη μάχη έχοντας άγνοια του κινδύνου αλλά αυτός που με πλήρη επίγνωση επιλέγει συνειδητά να βρεθεί στην πρώτη γραμμή του πυρός.

Παράλληλα ο Περικλής θέλει να καταλάβουν οι ακροατές του τον θησαυρό που κρύβει γι’ αυτούς η πατρίδα και το πολίτευμά τους, να πάρουν θάρρος και να παραδειγματιστούν. Στοχεύει να εξυψώσει το ηθικό τους και να τους αποδείξει ότι η απαράμιλλη τόλμη των ηρώων είναι – εν μέρει - επίτευγμα όλων τους: της ομάδας, της πατρίδας, της δημοκρατίας. Κάνει λοιπόν εκτενή αναφορά στο υπόβαθρο που δημιούργησε τους ήρωες: τη δημοκρατία του Χρυσού Αιώνα.

Για τον Περικλή, η επιτυχία της Αθήνας στηρίζεται στις γενικές αρχές που την διέπουν και στη μέθοδο έκφρασης της πολιτικής ζωής.

Ας ψάξουμε για ομοιότητες στη σημερινή Κυπριακή κοινωνία:

Παραδειγματισμός και εμπειρογνωμοσύνη

Ίσως ήμασταν τυχεροί που είδαμε τα σημάδια και την εμπειρία γειτονικών χωρών. Ωστόσο ακόμα και αυτή η αναγνώριση των σημείων και η γρήγορη ανάληψη δράσης συνιστά απόδειξη ευφυούς κοινωνίας και πολιτικής ωριμότητας. Τη θεαματική επιτυχία της Αθήνας, την οποία ο ίδιος θα μπορούσε αν ήθελε να καρπωθεί, ο Περικλής την στηρίζει στην εξέλιξη της γνώσης από τους προγόνους στους πατέρες και από τους πατέρες στην παρούσα γενιά. Μήπως δεν αποδείχτηκε και αυτή τη φορά περίτρανα ότι όσοι έγκαιρα παραδειγματίστηκαν από τις εμπειρίες, επιτυχίες και αποτυχίες των γειτόνων, αξιοποιώντας παράλληλα ντόπια εμπειρογνωμοσύνη, είχαν σαφώς καλύτερα αποτελέσματα;

Τόλμη και ανοχή

Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι για την κυβέρνηση και την ομάδα εμπειρογνωμόνων, η κάθε απόφαση, το κάθε μέτρο, το κάθε διάγγελμα, αποτελούσε ρίσκο. Μια εκ των υστέρων αποδεδειγμένα λανθασμένη επιλογή, τοποθετεί εύκολα και γρήγορα τους ιθύνοντες στο στόχαστρο της ανελέητης γκρίνιας και του κουτσομπολιού όσων βρίσκονται έξω απ’ το χορό.

Ο πολίτης του χρυσού αιώνα δεν αρέσκεται να γκρινιάζει και να κατηγορεί τους πρωτ-αγωνιστές της μάχης και σε καμιά περίπτωση δεν τους θεωρεί εχθρούς. Στην κρίση ακόμα και η αντιπολίτευση τηρεί ανακωχή…  και η δική μας το έπραξε – για λίγο!

Μια άξια πατρίδα γεννά άξιους πολίτες. Αυτοί με τη σειρά τους κάνουν την πατρίδα αξιότερη. Η επιτυχία του κράτους είναι το άθροισμα της ποιότητας των πολιτών της: εμάς.

 Ένας πειθαρχημένος λαός

Πάντα θα υπάρχουν εξαιρέσεις. Είναι ωστόσο πραγματικά εντυπωσιακός ο βαθμός συμμόρφωσης του λαού με τα περιοριστικά μέτρα, όσο δύσκολο κι αν ήταν.

Ο Περικλής τονίζει ότι για τους Αθηναίους η τήρηση των νόμων δεν αποτελεί αποτέλεσμα επιβολής αλλά εσωτερικού σεβασμού και σεβασμού για κάθε ανθρώπινη ζωή. Η επιβολή χρειάζεται. Όμως πολλοί ήταν οι συμπολίτες μας που συμμορφώθηκαν οικειοθελώς, αναγνωρίζοντας τον αντίκτυπο των πράξεων και των παραλήψεων τους στο κοινωνικό σύνολο.

Άλλο «παραληρώ», άλλο «αποφασίζω»

Όλοι έχουν άποψη και όλοι σπεύδουν να τοποθετηθούν. Να μην χάσουμε την ευκαιρία να πούμε το γλυκό και εύηχο «τα ‘λεγα εγώ». Τι υπέροχο συναίσθημα να δικαιώνονται οι τυχαίες εικασίες μας έναντι των ειδικών… από το καζίνο της πολυθρόνας!

Ο Περικλής φτάνει ακόμα και να εισηγηθεί ότι είναι άδικο και επικίνδυνο να αποφασίζουν για τα κοινά, όχι μόνο όσοι δεν έχουν γνώση, αλλά και όσοι δεν έχουν κάτι να χάσουν - για τον πόλεμο όσοι δεν έχουν στρατεύσιμα παιδιά, για τη διαχείριση της κρίσης όσοι βρίσκονται σε ηλικίες, εργασίες και συνθήκες ασφαλείας. Οι 15 θάνατοι που καταγράφηκαν στην πρώτη φάση της πανδημίας είναι για τους περισσότερους ένας αριθμός. Δεκαπέντε όμως οικογένειες ανάμεσά μας θρήνησαν και 15 άνθρωποι δεν είναι πια ανάμεσά μας. Η αυτοσυγκράτηση των επόμενων εβδομάδων θα εξασφαλίσει ότι ο αριθμός αυτός δεν θα μεγαλώσει.

Ευτυχία δεν είναι να έχεις υπάρξει ευτυχισμένος για μια στιγμή.

Ευτυχία είναι, το τέλος της ζωής να μετρηθεί ίσια ίσια με το τέλος της ευτυχίας*.

Να το κρατήσουμε…

Oι Αθηναίοι του Περικλή πέτυχαν θαύματα σε θάλασσα και στεριά. Άνοιξαν δρόμους με την τόλμη τους. Γιατί όχι κι εμείς;

* www.koraliatimotheou.com, Θουκυδίδη, Περικλέους Επιτάφιος.