Είμαστε για δέσιμο

Της Κοραλίας Τιμοθέου*

Η ανθρώπινη φύση μας επιδιώκει τη συναναστροφή και τη σύνδεση. Υπάρχουν πολλά είδη σχέσεων και συνδέσεων των ανθρώπων. Σύμφωνα με τον John Bowlby**, τα μέλη μιας οικογένειας συνδέονται μεταξύ τους μέσω τριών συστημάτων:

• της αναπαραγωγής, μεταξύ συντρόφων,
• της φροντίδας, μεταξύ γονέα και βρέφους,
• της αφοσίωσης, μεταξύ όλων των μελών.

Αυτά τα τρία συστήματα συνδυασμένα δημιουργούν μοτίβα στους εγκεφάλους μας: βαθιά ριζωμένες απόψεις για το κατά πόσον κάποιος είναι «δικός μας» και πως σχετιζόμαστε μαζί του. Επιπλέον, ο Bowlby χώρισε τους ανθρώπους σε τρεις κατηγορίες ανάλογα με τον τρόπο με τον οποίο δένονται με τους γύρω τους: εγκάρδιους, ανασφαλείς, επιφυλακτικούς.

Στην εγκάρδια σχέση, η σύνδεση γίνεται με αυτοπεποίθηση και αποπνέει έναν αέρα ασφάλειας και ηρεμίας. Οι άνθρωποι που συνδέονται με αυτό τον τρόπο είναι φιλικοί, γενναιόδωροι και ειλικρινείς. Ως αποτέλεσμα είναι χαρούμενοι, αισιόδοξοι, συγχωρούν και υποστηρίζουν τους άλλους.

Ανασφαλείς, ο Bowlby θεωρεί τους ανθρώπους των οποίων οι σχέσεις διακατέχονται από ανασφάλεια, ανησυχία και άγχος. Ποτέ δεν αισθάνονται αρκετά «κοντά» ή αρκετά αγαπητοί. Πολλές φορές, αν και όχι πάντα, έχουν στο ιστορικό τους τραυματικές εμπειρίες. Στα άτομα αυτά συναντούμε αυξημένη δραστηριότητα στις περιοχές του εγκεφάλου που σχετίζονται με το συναίσθημα του φόβου.

Οι επιφυλακτικοί αντιμετωπίζουν με επιφύλαξη τις σχέσεις τους. Αποφεύγουν την οικειότητα και παραμένουν ψυχροί και απόμακροι. Όπως και στη δεύτερη κατηγορία δεν επιτρέπουν στον εαυτό τους να συνδεθεί ουσιαστικά. Ενώ λαχταρούν τη σύνδεση, μένουν μακριά της γιατί φοβούνται ότι θα πληγωθούν. Ο εγκέφαλος σε αυτή την περίπτωση παρουσιάζει περιορισμένη δραστηριότητα στις περιοχές που σχετίζονται με την ευχαρίστηση και την απόλαυση.

Οι επιστήμονες σύνδεσαν τον τρόπο με τον οποίο δενόμαστε ως ενήλικες με τις παιδικές μας εμπειρίες. Επιπλέον, βρήκαν ότι το είδος σύνδεσης που βιώνουμε επηρεάζει την αποδέσμευση και ροή της οξυτοκίνης στον εγκέφαλο, του νευροπεπτιδίου υπεύθυνου για την ενσυναίσθηση και την αγάπη. Σε τελική ανάλυση, η επιφυλακτική σύνδεση υποδηλώνει έλλειψη εμπιστοσύνης προς τους άλλους ενώ η ανασφαλής σύνδεση κρύβει έλλειψη εμπιστοσύνης στον εαυτό μας.

Παρόλη την προδιάθεση του καθενός, η επιστήμη αποδεικνύει ότι η αλλαγή είναι εφικτή. Άτομα με ανασφαλές ή επιφυλακτικό προφίλ σύνδεσης μπορούν να αναβαθμίσουν τις σχέσεις τους σε εγκάρδιες με συνειδητή εξάσκηση της οικειότητας, της εγκαρδιότητας, της ειλικρίνειας, του χιούμορ και της γενναιοδωρίας. Η συναναστροφή με άτομα εκ φύσεως εγκάρδια είναι ευεργετική αφού αυθόρμητα τείνουμε να μιμούμαστε τη συμπεριφορά αυτών που είναι κοντά μας.

Επιπλέον, υπάρχουν συγκεκριμένες τακτικές που μπορούμε να επιστρατεύσουμε για να δεθούμε πιο όμορφα με τους δικούς μας ανθρώπους. Αυξάνοντας την αυτοεκτίμηση μας και μαθαίνοντας να αγαπάμε τον εαυτό μας γι’ αυτό που είναι, ξεπερνούμε την ανασφάλεια. Ο Paul Ferrini** μας προτρέπει να μην αφήνουμε την ικανότητα των άλλων να μας αγαπήσουν να γίνεται προϋπόθεση για να αγαπήσουμε εμείς τον εαυτό μας. Αν επιζητούμε από κάθε σχέση να μας προσφέρει την αγάπη που δεν είμαστε ικανοί να δώσουμε στον εαυτό μας, δυστυχώς θα αποτύχουμε. Εάν χρειαζόμαστε μια σχέση για να αποδείξουμε στον εαυτό μας την αξία του, αυτό δεν θα το πετύχουμε. Για να έχουμε αρμονικές σχέσεις με τους άλλους πρέπει πρώτα να έχουμε μια τέτοια με τον εαυτό μας. Αν είμαι καλή συντροφιά για τον εαυτό μου, πιθανότατα θα είμαι καλή παρέα και για τους άλλους.

Η άποψη ότι αν συνδεθούμε με κάποιον θα πληγωθούμε, μας αποτρέπει από το να απολαύσουμε τις σχέσεις μας. Μας κάνει επιφυλακτικούς. Ωστόσο τι είναι καλύτερο; Μια ζωή συναισθηματικά μονότονη ή με διακυμάνσεις οι οποίες θα φτάσουν στο ζενίθ έστω και με το ρίσκο πτώσης στο ναδίρ; Αυτό εναπόκειται στον καθένα μας να αποφασίσει.

Η αντίληψη μας ότι πρέπει να διορθώσουμε τα πάντα και τους πάντες είναι επίσης κακός σύμβουλος στον τρόπο που συνδεόμαστε. Αυτό συμβαίνει κυρίως με τους συντρόφους και τα παιδιά μας. Αν κάθε φορά, που τους συναναστρεφόμαστε, σκεφτόμαστε τι θα μπορούσαν να βελτιώσουν, παύουμε να είμαστε σύντροφοι και γονείς και γινόμαστε κριτές. Σε κανένα δεν αρέσει αυτό επί μονίμου βάσεως. Ο σεβασμός της ατομικότητας του καθενός με όλα τα καλά και τα κακά του είναι απαραίτητη συνθήκη για μια εγκάρδια σχέση.

Τέλος, για να συνδεθούμε εποικοδομητικά χρειάζεται να διαχωρίσουμε τις απαιτήσεις που έχουμε από τον εαυτό μας από τις προσδοκίες που έχουμε από τους γύρω μας. Η ωφέλιμη και όμορφη δέσμευση στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στην αποδέσμευση.

*www.koraliatimotheou.com, **John Bowlby, Attachment styles, Paul Ferrini, Love without conditions