Δια ιστορίας Θουκυδίδη

Της Κοραλίας Τιμοθέου*

Η ιστορία είναι φιλοσοφία μέσω παραδειγμάτων.

Όπως μαθαίνουμε σιγά σιγά να συγχωρούμε τόσο τους εαυτούς μας όσο και τους γύρω μας για τα λάθη του παρελθόντος, συνειδητοποιούμε ότι η μοναδική αξία της ιστορίας είναι να μας διδάσκει. Δεν είναι εκεί ούτε για να την λατρέψουμε, ούτε για να την μισήσουμε αλλά για να μας δώσει, αν μπορεί, ένα-δυο μαθήματα.

Συχνά λέμε ότι η ιστορία επαναλαμβάνεται. Αυτό δεν ισχύει μόνο στην παγκόσμια, εθνική, πολιτική, στρατιωτική και γεωγραφική ιστορία αλλά και στις μικρές και μεγάλες ιστορίες του καθενός μας. Στις ιστορίες της καθημερινότητας. Πόσες φορές δεν επαναλάβαμε τα ίδια λάθη; Πόσες φορές δεν αναπαράγουμε τα ίδια μοτίβα; Πόσες φορές δεν πέσαμε στην παγίδα της ίδιας αυτοκαταστροφικής συνήθειας;

Το λάθος μας τόσο ως ατόμων  όσο και ως λαών είναι ίσως η ταύτισή μας με την ιστορία μας και η προσκόλλησή μας σ’ αυτήν. Η οικειοποίηση και η υιοθέτησή της ως αναπόσπαστο μέρος του εαυτού μας. Η αναγνώριση σε αυτήν του «εγώ» μας που δεν μας επιτρέπει να την αποδεσμεύσουμε και να προχωρήσουμε σε νέα ανεξερεύνητα τοπία. Κουβαλούμε τις ιστορίες μας (προσωπικές και συλλογικές) στους ώμους σαν φορτίο και σαν κατάρα, σαν σημαία και σαν λάβαρο και είναι δύσκολο πλέον να ξεφύγουμε απ’ αυτές.

Αν αναγνωρίζαμε ότι η χρησιμότητα της ιστορίας είναι ο παραδειγματισμός και η επιμόρφωση, τότε ευκολότερα θα συγχωρούσαμε εαυτούς και αλλήλους, θα λύναμε τους κάβους και θα προχωρούσαμε πιο εποικοδομητικά.

Αντ’ αυτού επαναλαμβάνουμε τα ίδια λάθη, ξανά και ξανά, όπως τη γάτα που κοπανάει το κεφάλι της στο τζάμι για πολλοστή φορά στην προσπάθεια της να περάσει στην άλλη πλευρά. Όμως, αν η επανάληψη είναι η μητέρα της μάθησης, ο Θουκυδίδης είναι ο πατέρας της ιστορίας και ίσως αξίζει να δώσουμε λίγη περισσότερη σημασία στα λόγια του.

Για τη μοναδικότητα της κάθε στιγμής, της κάθε ευκαιρίας που παρουσιάζεται μονάχα μια φορά:

Οι καιροί ου μενετοί.

Οι καιροί [ή οι ευκαιρίες] δεν περιμένουν.

Για το θάρρος και την καλοτυχία των ανθρώπων που τολμούν να ακολουθήσουν τα όνειρά τους. Που γνωρίζουν πως ακόμα και η αποτυχία είναι καλύτερη από την αδράνεια:

Τοις τολμώσιν η τύχη ξύμφορος.

Η τύχη βοηθάει τους τολμηρούς.

 Για τη λήψη αποφάσεων με σύνεση και νηφαλιότητα:

Δύο τα εναντιώτατα ευβουλία είναι, τάχος τε και οργήν.

Δυο πράγματα είναι αντίθετα στη λήψη σωστής απόφασης, η βιασύνη και η οργή.

Για όσους κατηγορούν τους πολιτικούς, τους άρχοντες και την εξουσία αλλά είναι απρόθυμοι να αναλάβουν δράση, γιατί η παθητική κριτική τους βολεύει:

Ου τοις άρχειν βουλομένοις μέμφομαι, αλλά τοις υπακούειν ετοιμοτέροις ούσιν.

Δεν κατηγορώ αυτούς που ασκούν την εξουσία, αλλά αυτούς που είναι πρόθυμοι να υπακούσουν.

Για αυτούς που κατηγορούν το σύστημα, ξεχνώντας ότι είναι οι ίδιοι που πολλές φορές το παρακάμπτουν και το ξεγελούν όταν τους συμφέρει και για όσους ξεχνούν ότι όσα συστήματα, υπολογιστές, διαδικασίες κι αν υπάρχουν, ο άνθρωπος είναι ο κατεξοχήν χρήστης και ο καθένας μας είναι υπεύθυνος για τη χρήση που τους κάνει:

Άνδρες πόλις και ού τείχη, ουδέ νήες ανδρών κεναί.

Η ισχύς της πόλης είναι οι άντρες και όχι τα τείχη ή τα άδεια πλοία.

Για την τεμπελιά μας και την απροθυμία μας να αναζητήσουμε την αλήθεια και αντ’ αυτών  προτιμούμε την αυτοματοποίηση της ζωής μας σε μια ρουτίνα εύκολη, έτοιμη και γρήγορη:

Ούτως αταλαίπωρος τοις πολλοίς η ζήτησις της αληθείας και επί τα ετοίμα μάλλον τρέπονται.

Απρόθυμοι είναι οι περισσότεροι άνθρωποι να αναζητήσουν την αλήθεια και προτιμούν τα εύκολα.

Μια στάση εδώ:

Το εύδαιμον το ελεύθερον, το δ’ ελεύθερον το εύψυχον.

Ευτυχισμένοι είναι οι ελεύθεροι και ελεύθεροι είναι οι γενναίοι.

Ευτυχής είναι ο ελεύθερος.

Ελεύθερος είναι ο άνθρωπος που κάνει τις δικές του επιλογές.

Η ελευθερία της επιλογής συνεπάγεται ευθύνη και υπευθυνότητα.

Με άλλα λόγια τόλμη, γενναιότητα και δύναμη ψυχής. Γιατί; Διότι ο ελεύθερος, ο υπεύθυνος άνθρωπος δεν θα πει ποτέ:

«Όλα αυτά τα έκανα για εσένα»,

«Με έπεισαν»,

«Δεν είχα επιλογή»,

«Εσύ φταις, αυτοί ευθύνονται».

Θα πει: «Εγώ αποφάσισα. Δική μου η ευθύνη».

Η γενναιότητα  λοιπόν γεννά την ελευθερία που είναι η μητέρα της ευτυχίας. Ιδού το γενεαλογικό δέντρο της ζωής.

* www.koraliatimotheou.com