Ένα άγγιγμα, πνοή ζωής

Της Κοραλίας Τιμοθέου

Τις προάλλες, σε σεμινάριο πρώτων βοηθειών, συζητούσαμε για την πιθανότητα που θεωρητικά διατρέχει ο πρώτος βοηθός να κατηγορηθεί από τον λήπτη των πρώτων βοηθειών για σεξουαλική παρενόχληση!  Έπεσα από τα σύννεφα γιατί (α) τίθεται όντως τέτοιο θέμα - αν και σπάνιο - και γιατί (β) με τίποτα δεν θα το σκεφτόταν το υπερ-αφελές μυαλό μου: «Αλήθεια; Σου έσωσα τη ζωή και βρίσκομαι κατηγορούμενη για ανάρμοστη συμπεριφορά;»  Δεν λέω ότι αποκλείεται να συμβεί.  Μπορεί μια στις τόσες.  Αλλά αυτό ισχύει με όλα, στον εργασιακό χώρο, στις σχέσεις μεταξύ φίλων, στο δρόμο.  Οπουδήποτε και οποτεδήποτε μπορεί να συμβεί και γι’ αυτό οφείλουμε να είμαστε προσεκτικοί και να διδάσκουμε και στα παιδιά μας το ίδιο.  Παρόλα αυτά μήπως κάπου το παρακάναμε;  Μήπως δαιμονοποιούμε το αθώο ανθρώπινο άγγιγμα και μήπως αυτό έχει αντίκτυπο στην ψυχική αλλά και σωματική μας υγεία;

Η αφή είναι μαζί με την ακοή και την όραση βασικός τρόπος επικοινωνίας και σύνδεσης των ανθρώπων.  Είμαστε κατασκευασμένοι για να αγγίζουμε, με επιδέξια χέρια και δέρμα γεμάτο από ευαίσθητους νευρώνες συνδεδεμένους ακόμα και με το ανοσοποιητικό μας σύστημα.  Η αφή μπορεί να μεταφέρει συναισθήματα.  Η ικανότητα μας να αντιλαμβανόμαστε συναισθήματα αποκλειστικά μέσω της επαφής είναι πολύ ανεπτυγμένη.  Ο Dacher Keltner έδειξε ότι με ένα άγγιγμα διάρκειας ενός δευτερολέπτου στον βραχίονα και χωρίς φωνητική ή οπτική επικοινωνία, οι συμμετέχοντες σε πείραμα μπόρεσαν να αναγνωρίσουν με ακρίβεια 50-60% συναισθήματα όπως ευγνωμοσύνη, φόβο και αποστροφή. 

Είδη όπως ο γορίλας περνούν 20% του χρόνου τους να περιποιούνται ο ένας τον άλλο, χτενίζοντας ή αφαιρώντας παράσιτα από τη γούνα των «φίλων» τους.  Γορίλες οι οποίοι ακουμπούν ο ένας τον άλλο συχνότερα, μοιράζονται πιο συχνά την τροφή τους και δημιουργούν ευκολότερα συνεργασίες. Τα ποντίκια το ίδιο.   

Οι κοινωνίες του ευφυέστερου όντος ωστόσο στερούνται φυσικής επαφής ολοένα και περισσότερο.  Ο Sidney Jourard παρακολούθησε πως συμπεριφέρονται απλοί φίλοι στην καφετερία σε διάφορα μέρη του κόσμου.  Στο Πουέρτο Ρίκο ακουμπούν ο ένας τον άλλο 180 φορές την ώρα, στη Γαλλία 110 φορές, στις ΗΠΑ ο αντίστοιχος αριθμός είναι 2 και στη Βρετανία 0!  Τα ποσοστά θνησιμότητας σε ορφανοτροφείο μειώθηκαν δραματικά όταν δόθηκαν οδηγίες στις φροντίστριες να διατηρούν φυσική επαφή με τα βρέφη.  Σύμφωνα με την ερευνήτρια Τiffany Fiel, η φυσική επαφή έχει θετικό αντίκτυπο στην αύξηση βάρους σε πρόωρα νεογνά, στη μείωση της κατάθλιψης σε ασθενείς με Αλτζχάιμερ και στην επιβίωση ασθενών με σοβαρές ασθένειες.  Κατά τη Fiel, παιδιά με αυτισμό, τα οποία αντιπαθούν να τα ακουμπούν άγνωστοι, κατά κανόνα αγαπούν ένα ηρεμιστικό μασάζ από επαγγελματία που εμπιστεύονται ή από τους γονείς τους.  Το μασάζ, γενικότερα, δεν είναι ευεργετικό μόνο για το μυϊκό μας σύστημα αλλά και για την ψυχική μας υγεία. 

Ο Dacher Keltner παρατήρησε τις αμερικανικές καλαθοσφαιρικές ομάδες του NBA και συμπέρανε ότι οι ομάδες των οποίων οι παίκτες είχαν περισσότερη φυσική επαφή (φιλικά χτυπήματα στην πλάτη, και «high five») κέρδιζαν περισσότερους αγώνες.  Στα σχολεία, οι μαθητές έδειχναν καλύτερες επιδόσεις, βελτιωμένη συμπεριφορά και περισσότερο ενδιαφέρον για το μάθημα, όταν ο δάσκαλος τους χτυπούσε ενθαρρυντικά στην πλάτη (Nicolas Gueguen). Συμπερασματικά, η φυσική επαφή είναι ο πρωταρχικός τρόπος επικοινωνίας της συμπόνιας.  Μπορεί να μεταδώσει συναισθήματα όπως αμοιβαιότητα, ασφάλεια, παρηγοριά και να μειώσει τα επίπεδα άγχους.

Ο Edmund Rolls ανακάλυψε ότι ένα απλό άγγιγμα διεγείρει το μέρος του εγκεφάλου που σχετίζεται με την ικανοποίηση, τη συμπόνια και τη συνεργασία. Ο James Gross βρήκε ότι με ένα άγγιγμα από άτομο με θετική προδιάθεση, ο αποδέκτης παράγει οξιτοκίνη, την ορμόνη που ευθύνεται για την ενσυναίσθηση, την εμπιστοσύνη, την κοινωνικοποίηση.

Είναι αυτονόητοι οι λόγοι που μας οδηγούν σήμερα να κρατάμε κοντά τα χέρια μας αλλά η επιστήμη αποδεικνύει ότι, όπως πάντα, η ακραία συμπεριφορά είναι επιβλαβής. Είμαστε κατασκευασμένοι και έχουμε την ανάγκη να συνδεόμαστε με τους άλλους μέσω της φυσικής επαφής.  Άρνηση αυτού του χαρακτηριστικού μας, μας στερεί τις απλές χαρές και την παρηγοριά που μπορούμε να αντλήσουμε από ένα φιλικό, αθώο άγγιγμα.  Αυτό καθόλου δεν σημαίνει ότι δικαιούμαστε ή πρέπει να παραβιάζουμε τον ιδιωτικό χώρο των γύρω μας.  Μια χειραψία, ένα φιλικό χτύπημα στην πλάτη ή στον ώμο, αναλόγως της περίστασης, μπορεί να «πει» πολλά και να ωφελήσει και τις δύο πλευρές, χωρίς κόστος και κίνδυνο παρεξήγησης.  Μπορεί να μεταφέρει ένα μήνυμα στήριξης και ζεστασιάς από έναν άνθρωπο σε άλλο.

Ένα άγγιγμα, πνοή ζωής ~ Michelangelo