ΑΡΘΡΑ
Ό,τι γυαλίζει δεν είναι χρυσάφι
Της Κοραλίας Τιμοθέου
Δύο μοναχοί ταξιδεύουν πεζοί. Φτάνουν στις όχθες ενός ποταμού. Καθώς ετοιμάζονται να τον διασχίσουν, μια νέα γυναίκα τους πλησιάζει και τους παρακαλεί να την περάσουν απέναντι. Ο ένας εκ των μοναχών διστάζει. Ο άλλος, χωρίς δεύτερη σκέψη, την καθίζει στους ώμους του και μαζί διασχίζουν το ποτάμι. Την εναποθέτει στην απέναντι όχθη. Η κοπέλα τον ευχαριστεί και φεύγει. Οι μοναχοί σιωπηλοί συνεχίζουν τον δρόμο τους. Μετά από ένα εικοσάλεπτο, ο ένας δεν αντέχει και σπάει τη σιωπή του:
«Αδελφέ, ο δάσκαλος μας είπε να μην κοιτάμε γυναίκες κι εσύ όχι μόνο την κοίταξες αλλά της μίλησες κιόλας».
Ο άλλος δεν απαντά.
Προχωρούν ακόμα λίγο. Μετά από άλλο ένα εικοσάλεπτο ο πρώτος δεν κρατιέται άλλο:
«Αδελφέ, ο δάσκαλος μας είπε να μην μιλάμε σε γυναίκες κι εσύ όχι μόνο της μίλησες αλλά την άγγιξες κιόλας».
Ο άλλος δεν λέει τίποτα.
Περνά άλλο ένα εικοσάλεπτο σιωπής όταν ο πρώτος σταματά ξανά και κοιτάζει τον συνοδοιπόρο του έξαλλος:
«Αδελφέ, ο δάσκαλος μας είπε να μην αγγίξουμε γυναίκα κι εσύ όχι μόνο την άγγιξες αλλά και την κουβάλησες στους ώμους σου».
«Αδελφέ μου», απαντά ήρεμος ο άλλος, «εγώ την κουβάλησα αλλά την ξεφόρτωσα εδώ και μια ώρα. Εσύ γιατί ακόμα την κουβαλάς»;
(Παραδοσιακή ιστορία του Τάο)
Πολλές φορές ενώ πιστεύουμε ότι έχουμε προσπεράσει συμβάντα της ζωής μας, ότι έχουμε αφήσει πίσω ανθρώπους και καταστάσεις που μας έχουν πονέσει, εντούτοις τα κουβαλάμε μέσα μας και τους επιτρέπουμε να επηρεάζουν τη ζωή μας χωρίς καν να το συνειδητοποιούμε. Ένδειξη ότι δεν έχουμε ξεπεράσει κάτι είναι η συνεχής επαναφορά του στη μνήμη μας, η επώδυνη αναδρομή σε αυτό, ο φόβος μήπως επαναλάβουμε τα ίδια λάθη, μήπως βρεθούμε στις ίδιες καταστάσεις. Όσο κυριαρχεί όμως ο φόβος δεν μπορούμε να λειτουργήσουμε ελεύθερα και με οδηγό τη διαίσθηση μας.
Ο Φρίντριχ Νίτσε διακήρυττε ότι οποιαδήποτε πεποίθηση ισοδυναμεί με φυλακή αφού τοποθετεί μπροστά στα μάτια μας ένα μόνιμο φίλτρο «καθωσπρεπισμού» και κοσμοθεώρησης. Η κοινωνική εκπαίδευση και η κοινωνική παιδεία δεν είναι το ίδιο και το αυτό. Στην πρώτη περίπτωση μαθαίνει κανείς να αναγνωρίζει τα μαχαιροπίρουνα για ένα επίσημο δείπνο πέντε πιάτων. Προσέχει να μην σταυρώνει τα πόδια του στην εκκλησία και να μαγειρεύει φαγητό για τριάντα άτομα ενώ έχει καλέσει δεκαπέντε. Στη δεύτερη μαθαίνει να μην διαχωρίζει ανθρώπους με βάση τη θρησκεία, τη γλώσσα και τα διπλώματα στον τοίχο. Μαθαίνει να προσεύχεται επί της ουσίας, όπου κι αν βρίσκεται, σε ό,τι κι αν πιστεύει. Περνά χρόνο με τους φίλους του, συζητά, γελά, μοιράζεται. Η κόσμια συμπεριφορά υποτίθεται ότι χρησιμεύει στο να μην «ενοχλούμε» τους άλλους. Αν φάμε με λάθος πιρούνι, δεν ενοχλούμε κανέναν. Αντίθετα αν γνωρίζουμε το savoir vivre απέξω κι ανακατωτά ενώ την ίδια ώρα κατακρίνουμε και χειραγωγούμε τους άλλους, τότε είναι που δεν τους σεβόμαστε. Τότε είναι που καταπατούμε την ελευθερία τους στο βωμό της ευπρέπειας.
Είναι όλοι όσοι έχουν σπουδάσει έξυπνοι; Κι όλοι οι άλλοι δεν είναι; Είναι οι γυναίκες κουτσομπόλες; Οι άντρες όχι; Είναι όλοι οι ασφαλιστές απατεώνες; Όλοι οι μετανάστες κλέφτες; Όλοι οι δημοσιογράφοι ψεύτες; Οι καλλιτέχνες πεθαίνουν όλοι φτωχοί ενώ οι γιατροί και οι δικηγόροι γίνονται όλοι πλούσιοι; Όλοι οι πολιτικοί μάς δουλεύουν; Όλοι οι υπόλοιποι λένε την αλήθεια;
Ό,τι γυαλίζει δεν είναι χρυσάφι κι ό,τι είναι μαύρο δεν είναι κατ’ ανάγκη κάρβουνο. Όσοι πορεύονται με στείρες πεποιθήσεις και βλέπουν τον κόσμο μέσα απ’ το φακό των γενικεύσεων, αποκλίνουν από την πραγματικότητα. Στην πραγματικότητα δεν χρειάζεται να υπερ-αναλύουμε, να χωρίζουμε τους ανθρώπους σε κατηγορίες, να τους βάζουμε ετικέτες. Ο καθένας είναι μοναδικός κι εμείς δεν βλέπουμε παρά μόνο ένα στιγμιότυπο από τη ζωή του. Δεν ξέρουμε την ιστορία του, τις χαρές και τις λύπες του, τις επιτυχίες και τις αποτυχίες του. Την κάθε δεδομένη στιγμή εξ άλλου ο καθένας είναι διαφορετικός από τον χθεσινό και τον αυριανό του εαυτό. «Τα πάντα ρει» έλεγε ο Ηράκλειτος. Σε ένα δυναμικό σύμπαν, όλα αλλάζουν καθημερινά. Το ίδιο κι εμείς. Κάθε ξημέρωμα και κάθε σούρουπο μας βρίσκει λίγο διαφορετικούς. Δεν είμαστε στατικοί. Οπότε ποιο το νόημα να «τυποποιούμε» τον άνθρωπο; Ο καθένας μια ιστορία: ένα παρελθόν, ένα παρόν και ένα μέλλον. Κάποιοι θα συμπορευθούμε. Θα συγκλίνουμε και μπορεί μετά να αποκλίνουμε. Ίσως ξανασυναντηθούμε υπό άλλες περιστάσεις, διαφορετικοί. Ίσως πάλι και όχι.