ΑΡΘΡΑ
Υπερβατικός Διαλογισμός
Της Κοραλίας Τιμοθέου*
Στα μέσα της δεκαετίας του 1950, ο γιόγκι Maharishi Mahesh δημιούργησε το κίνημα του υπερβατικού διαλογισμού στην Ινδία και δίδαξε τον διαλογισμό σε χιλιάδες ανθρώπους μέσω περιοδειών του σε ολόκληρο τον κόσμο. Πρόκειται για σιωπηλό διαλογισμό με τη χρήση «μάντρα». Ο σιωπηλός διαλογισμός γίνεται σε πλήρη ησυχία σε αντίθεση με τον καθοδηγούμενο διαλογισμό όπου ο ασκούμενος ακούει μια αφήγηση ή τον διαλογισμό με μουσική υπόκρουση.
Ο υπερβατικός διαλογισμός είναι μια απλή πρακτική που χρησιμοποιείται ανεξαρτήτως θρησκείας και πεποιθήσεων. Σε καθιστή αναπαυτική θέση (κατά προτίμηση όχι τόσο αναπαυτική που να μας παίρνει ο ύπνος), με τα μάτια χαλαρά κλειστά, ο ασκούμενος εστιάζει την προσοχή στην αναπνοή του επαναλαμβάνοντας και ακούγοντας νοερά το μάντρα του. Το μόνο που χρειάζεται κάποιος είναι 15-20 λεπτά, δύο φορές την ημέρα και ένα μάντρα. Η πρακτική είναι απλή, εντούτοις χρειάζεται ο δάσκαλος για να δώσει στον ασκούμενο το μάντρα του, να τον καθοδηγήσει στα πρώτα μαθήματα και να επιλύσει απορίες.
Μάντρα στα σανσκριτικά σημαίνει «εργαλείο σκέψης» και έχει δύο στόχους. Ο πρώτος είναι να υποβοηθήσει τη συγκέντρωση. Επιπλέον τα μάντρα, έχοντας το ηχόχρωμα της ψαλμωδίας, θεωρούνται ικανά να αλλάξουν μακροπρόθεσμα το ενεργειακό μας πεδίο και να μας ανοίξουν την πόρτα για μεγαλύτερη πνευματική ανάπτυξη και αναβάθμιση. Για τον λόγο αυτό, είναι σημαντικό το μάντρα να είναι κατάλληλο για τον καθένα. Αν κάποιος δεν έχει τη δυνατότητα ή δεν επιθυμεί να λάβει κάποιο μάντρα από επίσημο δάσκαλο, μπορεί να εφαρμόσει την πρακτική με τον ίδιο τρόπο αλλά χωρίς το μάντρα. Δηλαδή με την εστίαση μόνο στην αναπνοή.
Η πρόκληση στον διαλογισμό είναι η υπέρβαση των σκέψεων. Όσοι πιστεύουν ότι ο διαλογισμός είναι σαχλαμάρα, ας δοκιμάσουν για 15 λεπτά να μείνουν (σχεδόν) ακίνητοι στην καρέκλα τους και να ακούνε απλώς την αναπνοή τους χωρίς να σκέφτονται τίποτα. Δεν είναι και τόσο εύκολο! Οι σκέψεις θα έρχονται και είναι σημαντικό να μην απογοητευόμαστε και να μην τις διώχνουμε αλλά να τις αφήνουμε ήρεμα να μας προσπεράσουν και να ξανα-εστιάζουμε στην αναπνοή ή το μάντρα. Ο διαλογισμός χρειάζεται ηρεμία. Υπό ιδανικές συνθήκες η χρήση ξυπνητηριού δεν συστήνεται γιατί μας βγάζει απότομα από την ηρεμία μας. Παρόλ’ αυτά εάν έχουμε κάτι προγραμματισμένο αμέσως μετά μπορεί να είναι καλή ιδέα να βάλουμε ένα απαλό ήχο να μας ειδοποιήσει στα 25 λεπτά ως εφεδρεία ούτως ώστε να καταφέρουμε να αδειάσουμε το μυαλό μας από το άγχος τυχόν αργοπορίας στην επόμενη ασχολία.
Ο διαλογισμός αποκαλείται «υπερβατικός» διότι σκοπός του είναι «να πέσουμε στο κενό ανάμεσα στις σκέψεις» (Deborah King). Εκεί που η ύπαρξη μας υπερβαίνει τον χρόνο και τον χώρο, τις αντιληπτές διαστάσεις του κόσμου. Εκεί που υπερβαίνουμε τον εαυτό μας και ενωνόμαστε με το σύμπαν. Διαλογιστές με πολυετή εξάσκηση έχουν αναφέρει εμπειρίες όπως μούδιασμα στα άκρα, απώλεια της αίσθησης του σώματος, αίσθηση ότι βουλιάζουν ή ότι αιωρούνται. Παρόλ’ αυτά δεν ωφελεί να αναμένουμε κάτι συγκεκριμένο διότι η προσμονή δεν μας επιτρέπει να αφεθούμε και να βιώσουμε μια νέα, διαφορετική ή παρόμοια εμπειρία. Τις περισσότερες φορές εξάλλου δεν συμβαίνει κάτι θεαματικό κατά τη διάρκεια του διαλογισμού.
Το σίγουρο είναι πως μας αλλάζει σταδιακά. Σε έξι μήνες, ένα χρόνο, πέντε, δέκα, είκοσι χρόνια, θα είμαστε πολύ διαφορετικοί. Επιπλέον, οι καλύτερες και πιο δημιουργικές ιδέες προκύπτουν κατά τη διάρκεια του διαλογισμού. Είτε πρόκειται για κάτι επαγγελματικό, οικογενειακό, ή άλλο θέμα, απαντήσεις έρχονται πολλές φορές απρόσμενα κατά τον διαλογισμό. Αλλάζει την κοσμοθεωρία μας προς μια πιο αναβαθμισμένη προσέγγιση, με κατανόηση, αγάπη και ενδιαφέρον. Μειώνει το άγχος, μας γαληνεύει και μας αναζωογονεί. Όσο παράξενο κι αν φαίνεται αρχικά, με την εξάσκηση, ο διαλογισμός γίνεται απαραίτητη συνήθεια και τον αποζητούμε αν κάποια μέρα τον παραλείψουμε.
Ο Paramahansa Yogananda συμβουλεύει: «Τα αποτελέσματα θα φανούν στην ώρα τους. Να διαλογίζεστε χωρίς στόχο, για την ευδαιμονία της ψυχής σας και μόνο. Μην κρίνετε το αποτέλεσμα. Υπάρχει λόγος για κάθε εμπειρία όπως και για κάθε απουσία εμπειρίας».
Πεσμένοι στα γόνατα οι καλόγεροι του Άγιου Όρους, καθισμένοι σε στάση λωτού οι Ινδοί ασκητές, όρθιοι στο ένα πόδι σαν πελαργοί οι μοναχοί στο Θιβέτ, στην πολυθρόνα του σπιτιού, στην καρέκλα του γραφείου, στο κάθισμα του λεωφορείου ή του τρένου, εκατομμύρια άνθρωποι διαλογίζονται καθημερινά. Μην περιμένετε τις συνθήκες να γίνουν ιδανικές για να διαλογιστείτε. Ποτέ δεν θα είναι. Κάντε το έτσι κι αλλιώς.