Το σύνδρομο του λερωμένου τζαμιού

Της Κοραλίας Τιμοθέου

Πόσες φορές κατσαδιάσαμε τα παιδιά μας γιατί άργησαν, ξέχασαν, έκαναν ή παρέλειψαν κάτι;  Πολλές.  Δικαίως; Ναι. Πόσες φορές δείξαμε την ευαρέσκειά μας για όσα έκαναν σωστά – και δεν εννοώ τις λίγες φορές που κατόρθωσαν κάτι πραγματικά αξιέπαινο αλλά τις πολλές - που επέστρεψαν στο σπίτι στην ώρα τους, συγύρισαν το δωμάτιό τους, έφαγαν με μαχαιροπίρουνα, μελέτησαν χωρίς γκρίνια; Το σύνδρομο του λερωμένου τζαμιού συχνά μας βρίσκει να κοιτάζουμε τον μοναδικό λεκέ σε ένα κατά τ’ άλλα αψεγάδιαστο, πεντακάθαρο τζάμι. 

Ευτυχισμένοι γονείς, ευτυχισμένα παιδιά. Τα παιδιά μας είναι σε μεγάλο βαθμό ο καθρέφτης μας. Η ψυχολογία μας και οι πεποιθήσεις μας τα επηρεάζουν περισσότερο απ’ οτιδήποτε άλλο. Κι όμως ενώ το ξέρουμε, το ξεχνάμε καθημερινά. Αν είμαστε υπεύθυνοι, αισιόδοξοι, στοργικοί, ευγνώμονες, συνεπείς, ειλικρινείς, διακριτικοί, πιθανότατα θα εξελιχθούν κάπως έτσι και τα παιδιά μας. Αν είμαστε αχάριστοι, κατσούφηδες, κουτσομπόληδες, αδιάκριτοι, τσιγκούνηδες, ανεύθυνοι, ψυχροί, απαισιόδοξοι, γιατί να περιμένουμε από τα παιδιά μας οτιδήποτε περισσότερο; 

Είναι σημαντικό για τα παιδιά να γνωρίζουν ότι το να είσαι γονιός είναι ένας μόνο από τους ρόλους μας. Ακόμα κι αν είναι ο σημαντικότερος, δεν είναι ο μοναδικός. Είμαστε σύντροφοι, φίλοι, αδέλφια, παιδιά των δικών μας γονιών, επαγγελματίες, γείτονες, ο εαυτός μας και πρέπει να αφιερώνουμε χρόνο και ενέργεια σε όλες μας τις ιδιότητες ώστε να είμαστε ολοκληρωμένα και ευτυχισμένα άτομα. Με τον τρόπο αυτό τα παιδιά μας θα μάθουν ότι όταν γίνουν με τη σειρά τους κι αυτά γονείς, θα είναι καλό και θεμιτό να ασχολούνται λίγο με τον εαυτό τους και ό,τι τους γεμίζει.

Ο γονιός δεν είναι από μηχανής θεός. Ρόλος μας ως γονιών δεν είναι να σώζουμε τα παιδιά μας από τα λάθη τους. Θέλουμε παιδιά αυτόνομα και υπεύθυνα; Πρέπει τότε να αφήσουμε τα παιδιά μας να κάνουν λάθη και να τα διορθώσουν μόνα τους. Αυτό που μπορούμε να κάνουμε είναι να δημιουργήσουμε ένα ασφαλές περιβάλλον όπου τα παιδιά μπορούν να κάνουν ακίνδυνα λάθη, να αναλάβουν τις ευθύνες τους, να αντιμετωπίσουν τις συνέπειες, να επανορθώσουν και να διδαχθούν έτσι ώστε να μπορέσουν στο μέλλον να αποφύγουν τα επικίνδυνα λάθη. Ας αποφεύγουμε τον πειρασμό να λύνουμε όλα τους τα προβλήματα γιατί χρειάζονται εξάσκηση ώστε να μάθουν να τα λύνουν οι ίδιοι για τους εαυτούς τους. 

Οι καλοί φίλοι είναι σημαντικότεροι από τους καλούς βαθμούς. Οι καλοί βαθμοί είναι υπέροχοι και σημαντικοί. Δεν είναι όμως σύμφωνα με μελέτες* το κυριότερο προγνωστικό ευτυχισμένων ενηλίκων. Αυτό είναι η υγιής κοινωνική ζωή. Οι φίλοι, οι εξωσχολικές δραστηριότητες όπως η μουσική, ο αθλητισμός, οι τέχνες, κάποιο χόμπι, η κοινωνικοποίηση των παιδιών, τα βοηθούν να αναγνωρίσουν τις ικανότητες τους, να εξερευνήσουν τα ενδιαφέροντα τους, να νιώσουν ότι ανήκουν σε ένα σύνολο ανθρώπων με κοινά ενδιαφέροντα, να προσφέρουν, να εκφραστούν. Τα βοηθά να «ξεσκάσουν» από τη μελέτη και να επανέλθουν δριμύτερα. Γονείς και σχολεία πρέπει να καλλιεργήσουν τις κοινωνικές και τις διαπροσωπικές δεξιότητες παιδιών και εφήβων.

Τα παιδιά και οι έφηβοι δυσκολεύονται να ρυθμίσουν τα συναισθήματα και τα σκαμπανεβάσματά τους. Αποτελεί κι αυτό θέμα εμπειρίας. Αντί να χάνουμε λοιπόν την υπομονή μας και να απογοητευόμαστε με τη συμπεριφορά και τα αδικαιολόγητα ξεσπάσματά τους, μπορούμε να τους βοηθήσουμε να αποδεχτούν τα αρνητικά τους συναισθήματα και να ελέγξουν τις αντιδράσεις τους. Επιπλέον, βλέποντας εμάς να βιώνουμε δύσκολα συναισθήματα και να τα ξεπερνούμε είναι πιο χρήσιμο από το να πιστεύουν ότι είμαστε πάντα καλά, κάτι σαν υπεράνθρωποι. Αν πιστέψουν κάτι τέτοιο τότε με το πρώτο εμπόδιο που θα συναντήσουν μπροστά τους θα θεωρήσουν τους εαυτούς τους αποτυχημένους και προβληματικούς. 

Εν τέλει πρέπει να θυμόμαστε ότι τα παιδιά μας δεν είμαστε εμείς. Είναι ξεχωριστές οντότητες των οποίων είμαστε καθοδηγητές και προστάτες. Αν κάνουμε ένα βήμα πίσω και σκεφτούμε ότι δεν είναι πραγματικά δικά μας αλλά ότι κάποιος μας τα εμπιστεύτηκε, μέχρι την ενηλικίωση τους, για να τα εφοδιάσουμε με τις εμπειρίες μας, τότε θα είναι ευκολότερο να τους αποδώσουμε τον σεβασμό και να τους παραχωρήσουμε τον χώρο που δικαιούνται. Δεν χρειάζεται να τα βαρύνουμε με τα δικά μας ανεκπλήρωτα όνειρα και τους δικούς μας κρυφούς πόθους. Ο George Bernard Shaw  έλεγε χαριτολογώντας: «Δεν συμπεριφέρομαι στους άλλους όπως θα ήθελα να συμπεριφέρονται αυτοί σε μένα.  Ο καθένας έχει διαφορετικές προτιμήσεις». 

 Θα καταφέρουμε να ζήσουμε ευτυχισμένοι ΜΕ τα παιδιά μας και όχι ΓΙΑ τα παιδιά μας ή ΑΠΟ τα παιδιά μας;

*Lauren Klein, Scratch a happy adult, find a socially connected childhood