ΑΡΘΡΑ
Το ζητούμενο «επί-κοινωνία»
Της Κοραλίας Τιμοθέου*
Το μεγαλύτερο πρόβλημα με την επικοινωνία είναι η πλάνη πως στάθηκε δυνατή
George Bernard Shaw
Τα τρία απαραίτητα συστατικά της επικοινωνίας: ένας πομπός, ένας δέκτης και ένας κώδικας: νότες, λέξεις, νοήματα, χρώματα, χορευτικά βήματα κλπ. Επικοινωνία έχουμε όταν ο πομπός μεταβιβάζει πληροφορίες, σκέψεις, ιδέες ή συναισθήματα στον δέκτη με στόχο να προκαλέσει σε αυτόν κάποια αντίδραση.
Πως λοιπόν καθίσταται η επικοινωνία τόσο δύσκολη εφόσον ο κώδικας είναι γνωστός τόσο στον πομπό όσο και στον δέκτη;
Αποζητούμε απεγνωσμένα την επικοινωνία με τους γύρω μας ενώ μας διαφεύγει η επικοινωνία με τον ίδιο μας τον εαυτό. Προσπαθούμε να βρούμε έξω από εμάς τρόπους για να κατανοήσουμε τον κόσμο. Η επικοινωνία ωστόσο κτίζεται από μέσα προς τα έξω και αν δεν δομηθεί με τη σωστή σειρά, θα είναι ελαττωματική, αδύναμη, παραπλανητική, έως αδύνατη.
Ιδανικά θα έπρεπε να περνούμε τα πρώτα χρόνια της ζωής μας μαθαίνοντας να αναγνωρίζουμε τα συναισθήματα μας και τι τα προκαλεί, ακριβώς όπως μαθαίνουμε ότι η φωτιά έχει ως υπό-προϊόντα της τη θερμότητα και το καυσαέριο, ότι τα μαύρα σύννεφα φέρνουν βροχή και ότι η τριβή ορισμένων υλικών προκαλεί στατικό ηλεκτρισμό: αιτία και αποτέλεσμα. Αυτά δεν μας τα διδάσκει όμως κανένα σχολείο. Ούτε καν οι γονείς μας διότι κι αυτοί με τη σειρά τους μεγάλωσαν αγνοώντας τα.
Αν μάθουμε να ιχνηλατούμε τα δικά μας συναισθήματα τότε θα είναι πολύ πιο εύκολο να ερμηνεύουμε και τη συμπεριφορά των γύρω μας ή έστω να αναγνωρίζουμε ότι τα πράγματα πολλές φορές δεν είναι όπως φαίνονται.
Η ενσυνειδητότητα στον τρόπο με τον οποίο ενεργούμε και η προσεκτική παρατήρηση τόσο του εαυτού μας όσο και των άλλων, χωρίς κριτική, μας βοηθά να εντοπίσουμε την κινητήρια δύναμη πίσω από κάθε σήμα που εκπέμπουμε αλλά να αντιληφθούμε ότι πολλές φορές ερμηνεύουμε τα όσα (προς)λαμβάνουμε βασισμένοι στις δικές μας εμπειρίες. Ενώ μπορεί για παράδειγμα ο συνομιλητής μας να εκφράζει μια απλή διαφωνία μαζί μας, εμείς την εκλαμβάνουμε ως προσωπική επίθεση διότι κατά βάθος νιώθουμε ανεπαρκείς, έχοντας μεγαλώσει με τη μόνιμη αίσθηση πως ό,τι και να κάνουμε δεν θα είναι ποτέ αρκετό.
Μας επιτρέπει να βελτιώσουμε την ερμηνεία μας για όσα λαμβάνουμε υπό το πρίσμα των πιθανών βιωμάτων του συνομιλητή μας και όχι των δικών μας. Αν για παράδειγμα, ο συνομιλητής μας δυσκολεύεται να πει «συγνώμη» αυτό δεν σημαίνει ότι δεν συναισθάνεται το λάθος του αλλά ότι ίσως, ως παιδί, τα λάθη του συνεπάγονταν βαριές τιμωρίες οπότε, ως ενήλικας, δυσκολεύεται να τα παραδεχτεί.
Με τον ίδιο τρόπο μπορούμε να προβλέψουμε πως μπορεί να παρερμηνευτεί η δική μας συμπεριφορά από κάποιον άλλο και να καταστήσουμε τους εαυτούς μας πιο σαφείς, προς αποφυγή παρεξηγήσεων.
Στόχος: να τελειοποιήσουμε την ικανότητά μας τόσο ως πομποί όσο και ως δέκτες, αλλά και ως ερμηνευτές.
Ως πομποί, μπορούμε να βελτιώσουμε την επικοινωνία μας μέσω της αυθεντικότητας, της ειλικρίνειας και της ευθύτητας. Εκπέμποντας στο συνομιλητή μας την ενέργεια των συναισθημάτων που θέλουμε να μεταδώσουμε.
Ως δέκτες, χρειαζόμαστε την επίγνωση πως ο τρόπος με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε τον συνομιλητή μας μπορεί να μην ανταποκρίνεται στη δική του «πραγματικότητα» αλλά στη δική μας και να χρησιμοποιήσουμε τη διαίσθησή μας στη διαδικασία αποκωδικοποίησης των μηνυμάτων του.
Η επικοινωνία έχει να κάνει με τις λέξεις, τον τόνο και την ένταση της φωνής, τους μορφασμούς του προσώπου, τη στάση του σώματος, τη γενική διάθεση. Όλα σε συνδυασμό.
Ακόμα κι αν τα λόγια λένε: «σε εμπιστεύομαι», εάν ο τόνος της φωνής φανερώνει έχθρα ή δυσπιστία, τότε το μήνυμα που στέλνουμε είναι τουλάχιστον μπερδεμένο.
Όποιες λέξεις κι αν ειπωθούν, όταν ο τόνος της φωνής είναι γλυκός, η καρδιά ημερεύει. Όταν εκτοξεύονται σαν ριπές, πληγώνουν.
Είναι χαρακτηριστικό του καλλιεργημένου μυαλού να μπορεί να απολαύσει μια ιδέα χωρίς να την αποδεχθεί. Αριστοτέλης
Ακόμα ένα πρόβλημα στην επικοινωνία είναι πως πολλές φορές δεν ακούμε για να καταλάβουμε αλλά για να απαντήσουμε. Είναι άραγε αυτός ο στόχος της: να πείσουμε ή να πειστούμε; Η επικοινωνία δεν είναι το ίδιο με την πειθώ. Συχνά έχουμε ανάγκη να μοιραστούμε τις σκέψεις, τα βιώματα, όσα στριφογυρίζουν στο μυαλό και αυτά που η καρδιά νιώθει όχι για να πείσουμε αλλά για να καταστήσουμε τον συνομιλητή μας συμμέτοχο στον εσωτερικό μας κόσμο τον οποίο διαφορετικά αγνοεί. Δεν χρειάζεται ούτε να συμφωνήσουμε ούτε να διαφωνήσουμε, μόνο να μάθουμε, να γνωρίσουμε, να μοιραστούμε, να επι-κοινωνήσουμε.