Σου μιλάω. Μ’ ακούς;

Της Κοραλίας Τιμοθέου

www.koraliatimotheou.com

Πόσες φορές έτυχε να μας μιλούν και να κουνάμε καταφατικά το κεφάλι μας ή να λέμε ακόμα και «ναι» ενώ στην πραγματικότητα δεν ακούμε λέξη απ’ όσα μας λέει ο συνομιλητής μας. Το μυαλό μας τρέχει αλλού ή είμαστε συγκεντρωμένοι σε κάτι άλλο που προσπαθούμε να κάνουμε. Για ακόμη μια φορά οι ξέφρενοι ρυθμοί της ζωής μας στερούν τη χαρά της ουσιαστικής επικοινωνίας. Στην προσπάθεια μας να τα προλάβουμε όλα, έχουμε συνηθίσει στην ταυτόχρονη εκτέλεση πολλών δραστηριοτήτων (multi-tasking), αλλά παπάς που λειτουργά σε δυο εκκλησιές… Στο τέλος δεν κάνουμε καμιά δουλειά καλά και δεν ευχαριστιόμαστε κιόλας καμιά. Κάποτε θεωρούμε επίτευγμα να μπορούμε να κάνουμε πολλά πράγματα μαζί. Αναρωτιέμαι όμως πόσα χάνουμε στην προσπάθεια μας να κάνουμε τα πάντα. Έχουμε γίνει ο καθένας μια φωνή βοώντος εν τη ερήμω. Κανένας δεν ακούει κανέναν και παρόλο που είμαστε περιτριγυρισμένοι από κόσμο αισθανόμαστε παραμελημένοι, απομονωμένοι, ερημίτες.

Η ακρόαση δεν είναι κατ’ ανάγκη παθητική δραστηριότητα όπως ίσως νομίζουμε. Η άσκηση της «ενεργούς ακρόασης» μας το αποδεικνύει. Όταν, πριν από χρόνια, συνειδητοποίησα ότι τα παιδιά μου μου μιλούσαν αλλά είχα τόσα στο μυαλό μου που δεν συγκρατούσα τίποτα, αποφάσισα να αλλάξω τακτική. Στην αρχή συνειδητά και μετά ασυναίσθητα άρχισα να ΑΚΟΥΩ. Σήμερα, μια από τις ωραιότερες ενασχολήσεις της ημέρας μας είναι να ακούμε οικογενειακώς ερμηνείες από το λεξικό των άχρηστων λέξεων. Αισθάνομαι τυχερή που έμαθα τον εαυτό μου να ακούει γιατί τώρα που μου έχει γίνει τρόπος ζωής αντιλαμβάνομαι την αξία της ακρόασης και τη θετική ανταπόκριση των συνομιλητών μου. Συνειδητοποιώ συχνά ότι είναι σπάνιο και πολύτιμο προσόν το να είσαι σε θέση να ακούς κάποιον απερίσπαστα και με γνήσιο ενδιαφέρον. Είναι μια συμπεριφορά που δεν περνά απαρατήρητη.

Τι μας αποτρέπει από το να ακούσουμε; Το βαρυφορτωμένο μας πρόγραμμα, οι έγνοιες, ο εγωκεντρισμός, η αδιαφορία μας. Τρέχουμε. Είμαστε πιο συνηθισμένοι να μιλάμε παρά να ακούμε: είτε έχουμε την ανάγκη να εκφραστούμε είτε πιστεύουμε ότι αυτά που έχουμε να πούμε εμείς είναι σημαντικότερα. Παραμελούμε ή υποτιμούμε τους συνομιλητές μας. Ανυπομονούμε να πούμε τα δικά μας. Ωστόσο αν θέλουμε να ακουγόμαστε, πρέπει να μάθουμε και να ακούμε: να είμαστε και καλοί ακροατές.

Ο δωδεκάλογος του καλού ακροατή:

• Αρχικά χρειάζεται η πρόθεση και η διάθεση να ακούσουμε. Αν δεν βρούμε κάποιο κοινό σημείο ενδιαφέροντος ή αναφοράς με το συνομιλητή μας, δεν μπορούμε να συγκεντρωθούμε γνήσια στα όσα λέγονται. Οπότε για να ακούσουμε κάποιον που μας μιλά πρέπει να το θέλουμε. Να ενδιαφερόμαστε γι αυτό που έχει να μας πει. Κάποτε θεωρούμε ότι ο συνομιλητής μας δεν έχει τίποτα να μας προσφέρει. Αυτό δεν είναι αλήθεια. Από όλους έχουμε κάτι να μάθουμε. Το πρόβλημα δεν είναι ότι δεν έχουν κάτι αξιόλογο να μας πουν αλλά μάλλον ότι δεν έχουμε την ικανότητα να τους ακούσουμε. Ο Αμερικανός ροκ κιθαρίστας Jimi Hendrix έλεγε ότι «η γνώση έχει φωνή, αλλά η σοφία έχει αυτιά» και είναι αλήθεια.
• Σταματούμε οτιδήποτε άλλο κάνουμε. Μπορεί να περιμένει. Δίνουμε όλη μας την προσοχή στον συνομιλητή μας.
• Όσο μας μιλούν διατηρούμε οπτική επαφή.
• Δεν διακόπτουμε.
• Επιβεβαιώνουμε ότι καταλάβαμε παραφράζοντας τα λόγια του συνομιλητή ή θέτοντας ερωτήσεις στα φυσικά κενά της συνομιλίας.
• Δείχνουμε κατανόηση.
• Δεν θεωρούμε ότι πρέπει πάντα να δίνουμε συμβουλές και λύσεις. Συνήθως το μόνο που χρειάζονται οι άλλοι είναι να ακουστούν και να μοιραστούν. Αν θέλουν συμβουλή θα τη ζητήσουν.
• Αν τσακώσουμε το μυαλό μας να περιπλανιέται, το επαναφέρουμε στον τόπο και χρόνο της συνομιλίας μας.
• Χρησιμοποιούμε τη γλώσσα του σώματος για να συμμετέχουμε στη συζήτηση. Γέρνουμε προς τα μπρος. Δεν κάνουμε γκριμάτσες αποδοκιμασίας.
• Δεν κρίνουμε τον συνομιλητή μας από αυτά που λέει.
• Δεν κοιτάζουμε κάθε λίγο το κινητό ή το ρολόι μας!
• Με τη σειρά μας μοιραζόμαστε κι εμείς κάποιες εμπειρίες μας, για σκοπούς αμοιβαιότητας.

Η «ενεργή ακρόαση» βοηθά τον ακροατή να κατανοήσει την οπτική γωνία του συνομιλητή του και τον ομιλητή να νιώσει αποδεκτός. Βελτιώνει και ενδυναμώνει τις σχέσεις.

Μιλούμε όταν είναι η σειρά μας να μιλήσουμε και ακούμε όταν είναι η σειρά μας να ακούσουμε. Αυτό είναι επικοινωνία. Τόσο απλό αλλά το έχουμε κάνει δύσκολο.

Φυσικά, όπως πάντα, η εξάσκηση κάνει θαύματα. Η «ενεργή ακρόαση» μπορεί εύκολα να γίνει μια πολύ καλή συνήθεια της καθημερινής μας ζωής.

«Ακούω σημαίνει αγαπώ»

(από την ταινία Hector and the search for happiness)

Weger, H., Castle Bell, G., Minei, E. M., & Robinson, M. C. (2014). The relative effectiveness of active listening in initial interactions. International Journal of Listening, 28(1), 13-31.