ΑΡΘΡΑ
Ο δάσκαλος… ο αγαθός
Της Κοραλίας Τιμοθέου*
Μέσα Ιουλίου έλαβα ένα τηλεφώνημα. Μια φίλη ζητούσε συμβουλή.
«Έχω βρει μια δημοφιλή δασκάλα διαλογισμού και γράφτηκα για μια σειρά διαδικτυακών μαθημάτων».
«Αυτό είναι καταπληκτικό».
«Ναι αλλά από τις πρώτες κιόλας επαφές αισθάνομαι πολύ άσχημα».
«Και γιατί αυτό;»
«Μας έδωσε οδηγίες να διαλογιζόμαστε δυο φορές την ημέρα, για είκοσι λεπτά, σε στάση λωτού, με τις παλάμες προς τα πάνω και να της αναφέρουμε τις εμπειρίες μας σε ανάρτηση σε μια κλειστή ομάδα κοινωνικής δικτύωσης».
«Χμ. Ολόκληρη συνταγή!»
«Ακριβώς! Και όταν εγώ ανάρτησα ότι δεν αντέχω το εικοσάλεπτο και ότι η μόνη μου εμπειρία ήταν πόνος στην πλάτη πήρα ένα σωρό παρηγορητικά μεν, ειρωνικά δε σχόλια τόσο από τους συμμαθητές όσο και από τη δασκάλα. Αισθάνομαι άχρηστη. Τώρα πρέπει να πληρώσω τη δεύτερη δόση των μαθημάτων - που δεν έχουν γίνει ακόμα - και όταν της ανέφερα ότι δεν είμαι σίγουρη αν θα συνεχίσω, εισέπραξα πολλή ειρωνεία ακόμα και λίγο εκβιασμό. Σίγουρα όχι άμεσα αλλά έμμεσα».
«Ίσως γλυκιά μου να μην είναι η κατάλληλη δασκάλα για εσένα. Γιατί δεν δοκιμάζεις κάποιον άλλο;»
Η συνομιλία μου με την Έλεν με έβαλε σε σκέψεις. Ποιο είναι εκείνο το χαρακτηριστικό του δασκάλου, του καθοδηγητή, του ιερέα, του πνευματικού, του προπονητή, του προϊστάμενου, του μέντορα που έχει τη μεγαλύτερη αξία για τον μαθητευόμενο;
Η γνώση του αντικειμένου; Ίσως. Είναι αρκετό; Σκέφτομαι πως πολλές φορές είχα την «ατυχία» να ρωτηθώ για πράγματα για τα οποία δεν είχα απαντήσεις. Η μεγαλύτερη μου χαρά είναι όταν καταφέρνω να καθοδηγήσω τον συνομιλητή μου να βρει ο ίδιος την απάντηση. Έτσι μαθαίνουμε συνέχεια όλοι και – επιπλέον - επιβεβαιώνεται ο κανόνας: «όποιος ψάχνει, βρίσκει».
«Ζητάτε και θα σας δοθεί, ψάχνετε και θα βρείτε, χτυπάτε την πόρτα και θα σας ανοιχτεί.
Γιατί όποιος ζητάει, λαμβάνει κι όποιος ψάχνει, βρίσκει κι όποιος χτυπά, του ανοίγεται».
Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο (7:7-8)
Μήπως και ο Σωκράτης δεν χρησιμοποιούσε την ίδια τακτική όταν μέσα από τους διαλόγους και τις συζητήσεις ωθούσε τον συνομιλητή του σε συγκεκριμένα συμπεράσματα; Μήπως δεν μάθαινε και ο ίδιος κάθε φορά κατιτίς παραπάνω; Μήπως γι’ αυτό δεν ήταν σοφός; Επειδή ήταν πρώτα φιλό-σοφος;
Μήπως αυτό δεν εννοούσε ο Αϊνστάιν όταν έλεγε ότι αντί να διδάσκει παρέχει στους μαθητές του τις συνθήκες για να μάθουν;
Η γνώση είναι σαφώς και πάντα χρήσιμη, όμως πρώτιστη δουλειά του δασκάλου δεν είναι η διάδοση της γνώσης αλλά η δημιουργία. Ποια δημιουργία;
Η δημιουργία των συνθηκών: της περιέργειας, του κινήτρου, της ώθησης, της απορίας, του θαυμασμού, της έμπνευσης, της λαχτάρας, του ενθουσιασμού, της εξερεύνησης, του ταξιδιού - του ασφαλούς περιβάλλοντος μάθησης.
Η δημιουργία μαθητών που τολμούν να ρωτούν, που διψούν να μάθουν, που δεν πτοούνται να αποτυγχάνουν και να ξαναπροσπαθούν. Που πιστεύουν στον εαυτό τους, στις ικανότητές τους, στην αγαθή τους φύση.
Η δημιουργία χαμόγελων, αισιοδοξίας, γαλήνης, εποικοδομητικών σχέσεων, φιλίας, πίστης, ζήλου, αυτοπεποίθησης, ασφάλειας.
Η δημιουργία μαθητών που πιστεύουν στη δική τους δημιουργικότητα.
Αντίθετα, ο δάσκαλος που διδάσκει χρησιμοποιώντας τον φόβο, καταστρέφει αυτό το ευαίσθητο κομμάτι στην καρδιά του μαθητή, μεγάλου ή μικρού, που διψά για απαντήσεις, για αλήθειες - και που γι’ αυτό εξάλλου βρίσκεται εκεί. Τότε, παύει ο δάσκαλος να είναι δημιουργός και το έργο του θεάρεστο αφού «Θεό» αποκαλούμε όλοι, λίγο ή πολύ, την πηγή της δημιουργίας, με το όποιο όνομα, πρόσωπο ή μορφή.
Τί υπήρξε ο Σωκράτης για τους αρχαίους Έλληνες;
Ο Βούδας για τους Βουδιστές;
Για τους Χριστιανούς, τί ήταν ο Χριστός ως υπέρτατος δάσκαλος;
Αν όχι δημιουργοί, τότε τι;
Δημιουργοί μιας συνειδησιακής πυξίδας, μιας νέας ασφαλέστερης πραγματικότητας. Δημιουργοί ενός κόσμου που δεν υπήρχε πρωτύτερα στις αντιλήψεις των μαζών. Ενός κόσμου βασισμένου στον κανόνα ότι εφόσον ο άνθρωπος δημιουργεί (οικοδομεί, κατασκευάζει, φυτεύει, γεννά, παράγει…), βρίσκεται στο δρόμο του. Όταν ο άνθρωπος αρχίζει να καταστρέφει (να κατεδαφίζει, να χαλά, να ξεριζώνει, να σκοτώνει…), χάνει τον προσανατολισμό του.
Κάποτε διστάζουμε να μοιραστούμε τις γνώσεις μας γιατί φοβόμαστε ότι θα χάσουμε την αποκλειστικότητα σε κάτι πολύτιμο. Ξεχνάμε όμως ότι το πολυτιμότερο μας χάρισμα δεν είναι τα όσα μάθαμε, συμπεράναμε, σκεφτήκαμε αλλά αυτή η ίδια μας η ικανότητα να μαθαίνουμε, να σκεφτόμαστε, να νιώθουμε, να δημιουργούμε και αυτήν δεν κινδυνεύουμε να την απολέσουμε ποτέ.
Ο δάσκαλος ο αγαθός λοιπόν άφοβα μοιράζεται γνώσεις και μεθόδους. Είναι ο ίδιος ασφαλής και γι’ αυτό εμπνέει ασφάλεια και εμπιστοσύνη, τείνει μια ανοιχτή πρόσκληση.