ΑΡΘΡΑ
Ο άνθρωπος του Τάο
Της Κοραλίας Τιμοθέου*
Τάο.
Η ατραπός.
Το μονοπάτι της ζωής.
Η πύλη, το πέρασμα, ο τρόπος προς το υπέρτατο.
Κινεζική φιλοσοφία που έχει τις ρίζες της στις διδασκαλίες του Λάο Τσε και πάνω στην οποία βασίστηκε τόσο ο Ταοϊσμός όσο και πολλές μετέπειτα κινέζικες θεωρίες, φιλοσοφίες και θρησκείες.
Το Τάο διδάσκει το πως ο άνθρωπος μπορεί να μπει στον δρόμο προς την αρετή και παρουσιάζει τα χαρακτηριστικά του «άγιου» ανθρώπου.
Οι διδαχές του Τάο ομοιάζουν τόσο πολύ με τη διδασκαλία του Χριστού καθώς και με την αρχαιοελληνική φιλοσοφία του Σωκράτη και των ομοϊδεατών του, ώστε επιβεβαιώνουν για ακόμη μια φορά τη διαχρονικότητα και δια-πολιτισμικότητα των διδαγμάτων τους. Οι ίδιες βασικές αρχές, η ίδια αφετηρία, η ίδια πορεία, η ίδια κατάληξη.
Ας δούμε λοιπόν πως σκιαγραφείται το πορτραίτο του κατά-Τάο-ενάρετου (σε ελεύθερη απόδοση).
Ο ενάρετος άνθρωπος είναι σαν το νερό που ρέει.
Το νερό είναι ωφέλιμο για όλους και για όλα. Δεν αντιτίθεται, δεν αντιστέκεται, δεν εχθρεύεται. Βρίσκεται πάντα κάπου κοντά, διαθέσιμο σε όποιον διψά, σε όποιον το χρειάζεται. Ομοίως, ο ενάρετος άνθρωπος τοποθετεί τον εαυτό του σε θέση που κανένας άλλος δεν επιθυμεί να βρίσκεται, στις υπηρεσίες των συνανθρώπων του και αυτό είναι που τον φέρνει πιο κοντά στο Τάο. Βρίσκεται στο κατάλληλο μέρος, την κατάλληλη στιγμή και προσαρμόζεται στις περιστάσεις.
Το μυαλό του είναι ήρεμο και ειρηνικό όπως τα μεγάλα βάθη των θαλασσών. Η καρδιά του είναι αθώα, αγνή, καλοσυνάτη όπως το νερό είναι αγνό και καλό για όλους. Τα λόγια του ειλικρινή και αβίαστα όπως η ομαλή ροή του ποταμού. Η επιρροή του φυσική, χωρίς φιλοδοξία, απαλή αλλά διεισδυτική, όπως το νερό που αργά, μεθοδικά και υπομονετικά εισχωρεί στον πιο σκληρό βράχο. Είναι αυθόρμητος και ελεύθερος προκαταλήψεων όπως ελεύθερα και ανεμπόδιστα κυλά ο χείμαρρος προς τη θάλασσα. Η αγάπη του για τον κόσμο είναι πηγαία και γνήσια, όπως ασυγκράτητο πηγάζει το αρτεσιανό νερό από τη γη. Οι ενέργειές του είναι ομαλές και καίριες. Χωρίς να γίνεται πιεστικός ή επίμονος, σεβόμενος την ελευθερία των συνανθρώπων του, δεν υποπίπτει σε σφάλματα.
Στις συναναστροφές του είναι διακριτικός και διαθέτει τεράστια εμβρίθεια. Είναι…
- Προσεκτικός σαν να διασχίζει ένα παγωμένο ποτάμι
- Διστακτικός σαν να φοβάται το περιβάλλον του
- Ταπεινός σαν ένας τιμημένος φιλοξενούμενος
- Ευαίσθητος όπως το χειμωνιάτικο χιόνι που λιώνει την άνοιξη
- Απλός και ειλικρινής σαν αθώο παιδί
- Ανοιχτόμυαλος σαν απέραντη, άδεια κοιλάδα.
Έχοντας αυτά τα χαρακτηριστικά, ο κατά-Τάο-ενάρετος άνθρωπος είναι σε θέση να διατηρεί επαρκή ηρεμία ώστε να καθίσταται συμμέτοχος στην ανάπτυξη και την άνθιση όλων των δημιουργημάτων. Έτσι θα κατανοήσει τον κόσμο, τη φύση, τη ζωή και τις αρχές που τη διέπουν. Υπάρχει «εν ειρήνη». Έχει φώτιση.
Η κατανόηση του κόσμου και των κανόνων του κάνει τον άνθρωπο γενναιόδωρο.
Ο γενναιόδωρος άνθρωπος είναι αμερόληπτος.
Ο αμερόληπτος είναι κυρίαρχος.
Αυτή η κυριαρχία είναι η φυσιολογική κατάσταση του ανθρώπου, ο αέναος στόχος.
Το Τάο, η γνώση για το υπέρτατο, προϋπάρχει στον άνθρωπο από την αρχαιότητα.
Ο άνθρωπος το αγνοεί, γιατί έχει ξεχάσει τη βασικότερη αρχή: την ενότητα. Την ενότητα του ενός με τα πάντα.
Όταν ο άνθρωπος απολέσει την αίσθηση της ενότητας, ξεστρατίζει. Τότε είναι που χρειάζεται ένα σωρό άλλες αρετές για να επαναφέρει τη ζωή του στο φυσιολογικό της δρόμο, στο Τάο. Έτσι φτιάχνεται ένας κατάλογος από αρετές και κανόνες οι οποίοι θα ήταν παντελώς αχρείαστοι αν δεν είχαμε αποκλίνει από την ενότητα, την ικανή και αναγκαία συνθήκη για τη φώτιση.
Ο φωτισμένος άνθρωπος ενεργεί από τη σκοπιά της ενότητας και της αγάπης προς όλα τα δημιουργήματα, χωρίς διακρίσεις. Αναγνωρίζει το δικαίωμα για ζωή σε όλα τα έμβια όντα. Όποιος δεν δρα μέσα από τη φώτιση αναγκάζεται να λειτουργήσει υπό το βάρος της συνείδησης, υπό την αστυνόμευση των πολιτειακών νόμων, κάτω από τους περιορισμούς των κοινωνικών κανόνων.
Έχοντας αυτά στο μυαλό, σε ποιον θα πρέπει να εμπιστευθεί ένα κράτος την ηγεσία του;
Σύμφωνα με το Τάο, ο καταλληλότερος ηγέτης είναι αυτός που αγαπά τους συμπατριώτες του όσο και τον εαυτό του. Αν τους αγαπά λιγότερο, κάποια στιγμή θα τους «ρίξει». Αν τους αγαπά περισσότερο, τότε δεν εμπιστεύεται αρκετά τον ίδιο του τον εαυτό. Και στις δύο περιπτώσεις επιδεικνύει έλλειψη πίστης στην ενότητα, απόκλιση από το Τάο. Ο ιδανικός ηγέτης είναι το σπανιότερο και καθαρότερο διαμάντι – το καλά κρυμμένο ανάμεσα σε γυάλινα πρίσματα, τόσο όμοιο και συνάμα τόσο διαφορετικό.