Ναι ή όχι και γιατί

Της Κοραλίας Τιμοθέου

Ναι ή όχι και γιατί; Θυμίζει άσκηση από σχολικό βιβλίο. Εκατοντάδες τα «ναι» και τα «όχι» που καλούμαστε να πούμε καθημερινά. Τα περισσότερα μόνο μέσα στο μυαλό μας. Έχουμε μάθει να τα λέμε για τους σωστούς λόγους; Εκεί που αξίζει; Οι περισσότεροι το παλεύουμε. Κάποτε λέμε «ναι» σε περισσότερα πράγματα απ’ όσα θα μας άρεσε γιατί δεν θέλουμε να κακοκαρδίσουμε κανέναν. Άλλοτε κρατάμε το «ναι» κλειδαμπαρωμένο και σερβίρουμε το «όχι» εκεί που οι ευκαιρίες χοροπηδούν κατάφατσα μπροστά μας. Πολλά και τα «γιατί» που αναμένουν οι γύρω μας για να δικαιολογήσουμε την κάθε συμπεριφορά και πράξη μας.

Φαντάζομαι πως το «ναι» είναι το μόνο ζωντανό πράγμα. Το «ναι» είναι ένας κόσμος και μέσα στον κόσμο αυτό ζούνε (επιδέξια διπλωμένοι) όλοι οι άλλοι κόσμοι. Ε.Ε. Cummings

Λέγοντας «ναι» στη ζωή είναι ο μόνος τρόπος να προχωρήσουμε μπροστά, να συνεχίσουμε να αναπτυσσόμαστε και να εξελισσόμαστε. Το «όχι» συνήθως μας κρατά στάσιμους εκεί που το «ναι» μας δίνει ώθηση. Πολλές φορές φοβόμαστε να πούμε «ναι» στο άγνωστο, το ασταθές. Ωστόσο αυτό είναι που κρύβει οτιδήποτε καινούριο και συναρπαστικό: τις ευκαιρίες, την περιπέτεια, την εξερεύνηση, την αναζήτηση, την ανακάλυψη.  Λέγοντας περισσότερα «ναι» σηκωνόμαστε από τον καναπέ και ζούμε περισσότερο. Ανοίγουμε πόρτες ή ανακαλύπτουμε ποιες πρέπει να κλείσουμε. Λύνουμε απορίες και γνωρίζουμε τον εαυτό μας καλύτερα. Δοκιμάζουμε τα όρια μας και τα επεκτείνουμε.  Επιπλέον, λέγοντας «ναι» σε ανθρώπους που μας χρειάζονται, δημιουργούμε τις προϋποθέσεις για να λάβουμε κι εμείς το «ναι» όταν το χρειαστούμε. Η προφορά της λέξης «ναι», στις πλείστες γλώσσες, χαλαρώνει τους μύες του προσώπου. Δημιουργεί από μόνη της αισιοδοξία, προσκαλεί και εμψυχώνει.

Αποτελεί πρόσκληση - πρόκληση να πούμε «ναι» σε καθετί που παρουσιάζεται μπροστά μας και να πειραματιστούμε, φτάνει να είναι ασφαλές για εμάς και τους γύρω μας.

Το σημαντικότερο που έμαθα στη ζωή μετά τα σαράντα ήταν να λέω «όχι» όταν έπρεπε να πω «όχι».

Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες

Πόσες φορές θέλουμε να πούμε «όχι» σε κάτι αλλά λέμε «ναι»; Για να κάνουμε κάποιον άλλο χαρούμενο ή διότι «πρέπει». Τα «πρέπει» είναι τόσο υποκειμενικά και αυθαίρετα που δεν «πρέπει» να τα αφήνουμε να αποφασίζουν εκ μέρους μας. Το «πρέπει» είτε μας στερεί το δικαίωμα της επιλογής είτε μας βυθίζει σε μια αυταπάτη έλλειψης επιλογών ενώ ζούμε σε έναν κόσμο που είναι οικοδομημένος εξολοκλήρου πάνω σε επιλογές. Λέμε «όχι» σε όσα δεν έχουν κανένα όφελος για μας. Το όφελος δεν είναι πάντα ευχάριστο. Πρόσφατα χρειάστηκε να πάω στην κηδεία ενός παιδιού. Σίγουρα θα προτιμούσα το παιδί να ήταν υγιές κι ευτυχισμένο με την οικογένειά του κι εγώ να έκανα κάτι πιο ευχάριστο. Ωστόσο τα πράγματα δεν ήταν έτσι. Παρόλο το συναισθηματικό φορτίο, επέλεξα να πάω γιατί η οικογένεια χρειαζόταν στήριξη, γιατί ο επίσημος αποχαιρετισμός είχε τη σημασία του και γιατί τόσο στις χαρμόσυνες όσο και στις οδυνηρές στιγμές αισθάνομαι τη δύναμη της ανθρώπινης σύνδεσης.

Για τους νέους το «όχι» είναι ακόμα πιο σημαντικό: «όχι» στα ναρκωτικά, στο πολύ αλκοόλ, στο τσιγάρο, στην παράνομη οδήγηση, στον εκφοβισμό, στη βία, στην παραβατικότητα. «Όχι» στον εξαναγκασμό σε όσα βλάπτουν.

Χέρι χέρι με το «όχι» έρχεται και το «γιατί». Το «γιατί» της δικαιολογίας, της ενοχής. Από παιδιά έχουμε μάθει να χρειαζόμαστε αιτιολογία για τα πάντα. «Θα βγεις πάλι απόψε; Γιατί; Χθες βγήκες». «Θα κάτσεις σπίτι Σάββατο βράδυ; Γιατί; Άρρωστος είσαι;» Για κάθε πράξη που κάνουμε ή που δεν κάνουμε, πρέπει να έχουμε πρόχειρο ένα κατάλογο από άμυνες. Χρειάζεται να λογοδοτούμε. Το «γιατί» όμως είναι ύπουλο. Κλέβει τη χαρά από το «τι», το «πως», το «που», το «πότε» και το «ποιος». Μας αναγκάζει να ζητούμε από τρίτους νομιμοποίηση για τις επιλογές μας. Μας υποχρεώνει να σκαρφιζόμαστε ένα σωρό αληθινές ή ψεύτικες δικαιολογίες αντί να είμαστε ειλικρινείς και ευθείς. Υποβαθμίζει τις επιθυμίες μας σε κοινωνικές συναλλαγές. Μας καθιστά υπόλογους εκεί που δεν έχουμε να δώσουμε λογαριασμό σε κανένα.

Το «ναι» και το «όχι» μπορούν να εργαστούν συμπληρωματικά. Να αλληλοϋποστηριχτούν. Ένα υγιές «όχι» μπορεί να δημιουργήσει χώρο για πολλά και πολύτιμα «ναι». Το «γιατί» δεν μας ορίζει. Δεν το αφήνουμε να μας περιορίζει.

«Γιατί χαμογελάς σε άγνωστους στο δρόμο, αφού δεν θα τους ξαναδείς;»

«Γιατί γράφεις το όνομά σου στην άμμο, αφού θα το σβήσει το κύμα;»

«Γιατί μιλάς στην αμυγδαλιά, αφού δεν σ’ ακούει;»

«Επειδή μπορώ»