Η τέχνη του πολέμου… εν ειρήνη

H μαγεία του στρατηγικού σχεδιασμού

 Της Κοραλίας Τιμοθέου*

Ο πατέρας της «τέχνης του πολέμου*» και της θεωρίας των διεθνών σχέσεων, στρατηγός Σουν, βλέπει τον στρατηγικό σχεδιασμό ως μια από τις μαγευτικότερες τέχνες. Τόσο εν καιρώ πολέμου, όσο και εν ειρήνη.

Κατά τον Σουν Τσου, η νίκη ανήκει  στον ηγέτη-ηγεμόνα με τη μεγαλύτερη επιρροή και με την ευφυΐα να επιλέγει τους καταλληλότερους ως στρατηγούς, διοικητές, αξιωματούχους, διπλωμάτες.

Με ποια όμως κριτήρια συμβουλεύει να επιλέγονται;

Προς τον ηγέτη-ηγεμόνα:

Οι αξιωματούχοι σου είναι τα προπύργια του κράτους. Επίλεξε σοφά. Αν είναι δυνατοί το κράτος είναι ακλόνητο. Αν είναι αδύναμοι το κράτος είναι τρωτό.

Έχε στο μυαλό σου τα πέντε καταστροφικότερα χαρακτηριστικά του στρατηγού:

• Ο παράτολμος και απρόσεκτος μπορεί να παρασυρθεί, να ξεγελαστεί και να ηττηθεί.
• Αυτός που θέλει πάση θυσία να ζήσει μπορεί να ενδώσει στην πίεση. Να εκβιαστεί.
• Ο ευέξαπτος μπορεί εύκολα να προκληθεί.
• Ο πουριτανός να προσβληθεί.
• Ο υπερευαίσθητος στον ανθρώπινο πόνο να λυγίσει.

Αντιθέτως, ο στρατηγός που είναι ήρεμος και νηφάλιος κερδίζει την προσοχή και τον σεβασμό φίλων και εχθρών.

Δημιουργώντας εύστοχους παραλληλισμούς και κτίζοντας όμορφες εικόνες από τη φύση, ο Σουν Τσου προσφέρει στη συνέχεια συμβουλές προς στρατηγούς, διπλωμάτες, «στρατηγικούς σχεδιαστές» και διοικητές.

Ποιες είναι μερικές από αυτές;

Προς τον Στρατηγό:

• Εκ της θέσεως σου, αποστολή σου είναι ο στρατηγικός σχεδιασμός – ούτε η πολιτική, ούτε η διεκπεραίωση.
• Η υπεροχή δεν είναι αποκλειστικά θέμα αριθμών.
  • Είναι θέμα οργάνωσης.
  • Είναι μια ισορροπία δύναμης και ευφυΐας.
  • Είναι το αποτέλεσμα του συνδυασμού του ορθόδοξου με το ανορθόδοξο. «Απασχόλησε τον αντίπαλο με ορθόδοξες πρακτικές και χτύπα ανορθόδοξα.»
  • Ο έμπειρος στρατηγός αντιλαμβάνεται ότι οι ευκαιρίες έρχονται και φεύγουν. Οι πόροι του, υλικοί και άυλοι, είναι ανεξάντλητοι μεν, ρευστοί δε. Τελειώνουν μόνο για να ξαναξεκινήσουν, όπως το κρυφτούλι του ήλιου με τη σελήνη. Πεθαίνουν για να ξαναγεννηθούν, όπως οι τέσσερεις εποχές. Το μόνο που χρειάζεται είναι η αειφόρος αξιοποίησή τους.
  • Οι συνδυασμοί του ορθόδοξου με το ανορθόδοξο είναι επίσης ανεξάντλητοι. Μοιάζουν με τις μουσικές νότες που είναι μόνο επτά αλλά μπορούν να συνδυαστούν σε άπειρες μελωδίες. Είναι αναρίθμητοι, όσες και οι αποχρώσεις που μπορεί κανείς να φτιάξει με τα τρία βασικά χρώματα σε συνδυασμό με το άσπρο και το μαύρο.
• Ο στρατηγικός σχεδιασμός είναι σαν μια καλά τεντωμένη βαλλίστρα. Ο συγχρονισμός, η επιλογή του χρόνου, είναι το πάτημα της σκανδάλης.
• Μέσα στην αντάρα της μάχης, στον έξω κόσμο και στον αντίπαλο, οι δυνάμεις σου μπορεί να φαντάζουν αποσυντονισμένες. Τόσο το καλύτερο. Μην προσπαθήσεις να διασκεδάσεις τις εντυπώσεις. Δεν είναι αυτή η δουλειά σου. Μόνο αυτοί που είναι μέσα στον κύκλο χρειάζεται να γνωρίζουν τι πραγματικά συμβαίνει.

Προς τον διοικητή:

• Να είσαι δίκαιος και αμερόληπτος, καλός διαχειριστής των στρατευμάτων σου. Όπως ένας βοσκός που οδηγεί το κοπάδι του αλλά κανείς δεν γνωρίζει που βρίσκεται ανά πάσα στιγμή.
• Μην ταλαιπωρείς αχρείαστα τους ανθρώπους σου. Τους χρειάζεσαι ξεκούραστους, υγιείς και με καθαρό μυαλό.
• Αν μεταχειρίζεσαι τους στρατιώτες σου σαν αγαπημένους γιους και κόρες του, θα σε ακολουθήσουν υπάκουα μέχρι την άκρη του κόσμου.
• Αν τους συμπεριφέρεσαι σαν κακομαθημένα παιδιά, όταν θα τους χρειαστείς, θα είναι άχρηστοι.
• Αξιοποίησε τους στρατιώτες σου σαν κυλιόμενους κορμούς και πέτρες. Εκ φύσεως, οι κορμοί και οι πέτρες μένουν ακίνητα στην πεδιάδα ενώ κατρακυλούν στην πλαγιά. Αν έχουν γωνιές μπλέκονται στα χόρτα και μαγκώνουν, αν είναι στρογγυλοί ξεφεύγουν και εξακολουθούν το δρόμο τους. Δημιούργησε διαφορά δυναμικού και δώσε τους ώθηση. Τοποθέτησε τους σε πλεονεκτική θέση. Επίλεξε το σημείο ώστε να είναι ευνοϊκό. Εκπαίδευσε και διαμόρφωσε τους ώστε να λειάνεις τις γωνιές τους και να τους καταστήσεις ευκίνητους και ευέλικτους.
• Ο διοικητής που βιάζεται να τιμωρήσει χωρίς να δώσει πρώτα ευκαιρία, χάνει την αφοσίωση των ανθρώπων του. Αυτός που αργεί να τιμωρήσει, χάνει το σεβασμό τους.
• Πάντα να χειρίζεσαι τους ανθρώπους, δικούς και αντίπαλους, με σεβασμό. Είσαι άνθρωπος, όχι ύαινα.

Σε όλες τις βαθμίδες, τρεις αδυναμίες του ηγέτη μπορεί να αποβούν μοιραίες:

• Η άγνοια – το α και το ω για τα πάντα,
• Η μικροπολιτική (micro-management) – άσε τα του στρατηγού στον στρατηγό, τα του διοικητή στο διοικητή, τα του επιτελούς στον επιτελή. Αν κάνεις τη δουλειά όλων των άλλων, ποιος θα κάνει τη δική σου;
• Η ακαμψία – το άκαμπτο υλικό σπάζει υπό πίεση, το εύκαμπτο ανακάμπτει.

* www.koraliatimotheou.com, Sun Zi’s Art of War