ΑΡΘΡΑ
Η πιο δυνατή λέξη
Της Κοραλίας Τιμοθέου*
Ο Μωυσής στο όρος Σινά συνομιλεί με το Θεό:
«Τι θα πω όταν με ρωτήσουν ποιο είναι το όνομά σου;»
«ἐγώ εἰµι ὁ ὤν, δηλαδή… είμαι».
«Είμαι»: η πιο δυνατή λέξη στον κόσμο.
Είμαι κορίτσι, είμαι μητέρα, είμαι έξυπνη, είμαι άσχημη, είμαι χοντρή, είμαι κουρασμένος, είμαι δεξιός, είμαι αριστερός, είμαι φτωχός, είμαι πλούσιος, είμαι θυμωμένος, είμαι δειλή, είμαι χαζή, είμαι άρρωστος, είμαι αποτυχημένος, είμαι αξιαγάπητος, είμαι …τόσα πολλά.
Στην πραγματικότητα είμαστε όλα αυτά και τίποτε απ’ αυτά. Σε κάποια δεδομένη στιγμή μπορεί να βρεθήκαμε στη θέση όλων αυτών των περιγραφών. Ωστόσο ζούμε σε έναν κόσμο δυναμικό όπου όλα μεταβάλλονται. Μόλις συνειδητοποιήσουμε ότι τίποτα δεν είναι στάσιμο και άρα δεν μας χαρακτηρίζει εσαεί, ότι έχουμε κάθε στιγμή τη δύναμη να αλλάξουμε κάτι που δεν επιθυμούμε αλλά και την πιθανότητα να χάσουμε κάτι από αυτά στα οποία έχουμε προσκολληθεί, τότε αλλάζουμε στάση ζωής.
«Κανένας άνθρωπος δεν μπορεί να κολυμπήσει δύο φορές στο ίδιο ποτάμι», Ηράκλειτος.
Το ποτάμι μπορεί να έχει το ίδιο όνομα και η ίδια γραμμή να το απεικονίζει στους χάρτες αλλά ποτέ δεν είναι το ίδιο με την προηγούμενη μέρα, την προηγούμενη στιγμή. Αλλάζει το νερό, οι μικροί και μεγάλοι οργανισμοί που ζουν μέσα σ’ αυτό, η κοίτη του, η πορεία του, οι λάσπες και τα χώματα που κουβαλά, τα κουφάρια ζώων, τα άνθη φυτών, τα σκουπίδια που παρασέρνει. Το ίδιο κι εμείς. Κρατάμε, συνήθως, το όνομα μας και στην πλαστική ταυτότητά μας αναγράφονται τα ίδια στοιχεία αλλά κάθε μέρα αλλάζουμε, είμαστε διαφορετικοί, κουβαλούμε άλλες εμπειρίες, γνώσεις, επιθυμίες, κατακτήσεις, απογοητεύσεις.
Η λέξη «είμαι» κουβαλά την έννοια του τελεσίδικου, του αναλλοίωτου. Ο εγκέφαλος, με τη συχνή χρήση των φράσεων «είμαι…» τις πιστεύει, τις θεωρεί δεδομένες και τις κάνει συνήθειες, με αποτέλεσμα να γίνονται πραγματικότητα. Όχι διότι είμαστε πραγματικά και για πάντα μοναχικοί, απένταροι ή ξοφλημένοι, αλλά γιατί προγραμματίζουμε τον εγκέφαλο μας να το πιστεύει και άρα να συμπεριφέρεται με αυτόν τον τρόπο.
«Κάθε παιδί όταν γεννιέται είναι περιέκτης φωτός. Οι άνθρωποι όμως τον γεμίζουν πέτρες: μια πέτρα αποδοκιμασίας, μια πέτρα απογοήτευσης, μια πέτρα ενοχής, έτσι που μόνο μια μικρή αχτίδα φωτός αχνοφαίνεται. Το φως ωστόσο δεν έχει χαθεί. Είναι κρυμμένο. Μπορούμε να το ξεσκεπάσουμε, να αφαιρέσουμε τις πέτρες που το κρύβουν». Alan Cohen
Ο σημαντικότερος προγραμματισμός του εγκεφάλου γίνεται στην παιδική ηλικία, μέχρι περίπου τα εφτά μας χρόνια. Ένα παιδί που μεγαλώνει σε ένα περιβάλλον στο οποίο επαναλαμβάνονται, για χρόνια, δηλώσεις του τύπου: «Είμαστε φτωχοί, αδικημένοι, καημένοι, περιθωριακοί» ή «είσαι χαζός, άτακτος, χοντρή, ανεπρόκοπη, η ντροπή της οικογένειας», τι είναι πιο πιθανό να πιστεύει για τον εαυτό του στην ενήλικη ζωή του; Κανένα παιδί δεν ευθύνεται για τον «προγραμματισμό» που έχει δεχτεί. Ως ενήλικες όμως, είμαστε 100% υπεύθυνοι να τον διατηρήσουμε ή να τον αλλάξουμε. Πρέπει να μάθουμε πώς να ξε-μάθουμε αυτά που μας έμαθαν μικρούς όλοι όσοι με τη σειρά τους είχαν προγραμματιστεί ως παιδιά σε μια αλυσίδα οικογενειακών και κοινωνικών «παραδόσεων», μέχρι το … προπατορικό αμάρτημα. Έχουμε μάθει ότι «τα αγαθά κόποις κτώνται», ότι «δεν μπορείς να τα έχεις όλα», ότι «το γέλιο της Παρασκευής, εν κλάμαν του Σαββάτου». Πιστεύοντας αυτά αφαιρούμε από τον εαυτό μας το δικαίωμα να πετύχει κάτι με μια έξυπνη κίνηση, να ζει σε αφθονία. Του στερούμε τη δυνατότητα να γελά καθημερινά, χωρίς ενοχές. Ξεχνάμε ότι «η πίστη κινά και βουνά» και ότι «το βουνό μπορεί να πάει στον Μωάμεθ». Δεν μαθαίνουμε ποτέ τις πραγματικές μας δυνατότητες. «Προσπάθησα να είμαι ο εαυτός μου μια φορά αλλά δεν πέτυχε. Δεν είχα αρκετή εμπειρία».
Για τον λόγο αυτό η λέξη «είμαι» έχει τεράστια δύναμη. Είναι προς το συμφέρον μας να την χρησιμοποιούμε έξυπνα. Για να μας ενδυναμώνει και να μας ανυψώνει αντί να μας καταποντίζει στην άβυσσο της παράλυσης και της αποτυχίας. Η πιο απλή πρακτική είναι να αποφεύγουμε να λέμε ή να σκεφτόμαστε συνέχεια τα αυτοκαταστροφικά «είμαι». Ο «επαναπρογραμματισμός» χρειάζεται χρόνο αλλά αποτελεί πλέον αποδεδειγμένο γεγονός η ικανότητα του μυαλού μας να προσαρμόζεται σ’ αυτά με τα οποία το τροφοδοτούμε. Η αλήθεια είναι πως δεν χρειάζεται τίποτα να διορθώσουμε στους εαυτούς μας. Εάν επιθυμούμε όμως μπορούμε να εξελιχθούμε και να αναβαθμιστούμε χρησιμοποιώντας δυναμωτικά «είμαι», δηλαδή τα «είμαι» που θα ήθελα να είμαι, μέχρι που να γίνουν πραγματικότητα.
Παραφράζοντας τον Καζαντζάκη… «δεν ελπίζω τίποτα, δεν φοβάμαι τίποτα, ΕΙΜΑΙ …σίγουρη»