Η αειφόρος ευτυχία της κοινωνίας

Της Κοραλίας Τιμοθέου*

Είναι η ευτυχία υπόθεση του κράτους ή του κάθε πολίτη ξεχωριστά; Του οίκου ή του δήμου;

Ο Ed Diener*, κατόπιν μακροχρόνιων μελετών, απαντά: και τα δύο! Όπως η υγεία και η οικονομική ευημερία είναι υποθέσεις τόσο προσωπικές όσο και δημόσιες, το ίδιο και η ευτυχία των πολιτών.  Για την υγεία, το κράτος πρέπει να παρέχει καθαρό νερό, ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, πρόληψη επιδημιών κλπ. Ταυτόχρονα, ο πολίτης χρειάζεται να τρέφεται σωστά, να γυμνάζεται, να φορά τη ζώνη ασφαλείας και να φροντίζει τον εαυτό του. Επομένως, η υγεία του καθενός είναι αποτέλεσμα ενός συνδυασμού της δημόσιας με την προσωπική προσπάθεια. Για την οικονομία, το κράτος μπορεί να λάβει μέτρα για την ευημερία του συνόλου αλλά εξαρτάται από τον καθένα να εργαστεί και να αποταμιεύσει. Εναπόκειται δε στο κράτος να εξασφαλίσει ότι οι αποταμιεύσεις και η ακίνητη περιουσία των πολιτών του δεν κινδυνεύουν από παράγοντες υπό κρατική αρμοδιότητα. Όσον αφορά την ευτυχία, το κράτος μπορεί και πρέπει να λάβει μέτρα αλλά και ο καθένας μας φέρει την ευθύνη που του αναλογεί.

Όλο και περισσότερα κράτη προσπαθούν να σφυγμομετρήσουν την ευτυχία των πολιτών τους κυρίως με ερωτηματολόγια και στατιστικές. Σκοπός είναι τόσο να σκιαγραφήσουν τη μεγάλη εικόνα όσο και να εντοπίσουν τα χαρακτηριστικά των λιγότερο ευτυχισμένων πολιτών με στόχο την τόνωσή τους. Μελέτες στη Βρετανία, για παράδειγμα, κατέδειξαν ότι ψυχολογικοί παράγοντες είναι η κυριότερη αιτία μιζέριας στη χώρα. Ως αποτέλεσμα δισεκατομμύρια στερλίνες αποδεσμεύτηκαν από το κοινοβούλιο για την αντιμετώπιση αλλά και την πρόληψη τους.

Σύμφωνα με το www.worldhappiness.report, οι παράγοντες που θεωρούνται σημαντικοί για την ευτυχία των πολιτών είναι: το κατά κεφαλή εισόδημα, το προσδόκιμο ζωής, η υγεία και το σύστημα που την υποστηρίζει, η κοινωνική πρόνοια και το ενδιαφέρον του κράτους για τους πολίτες του, η δυνατότητα εκπαίδευσης και το ευέλικτο αλλά αποτελεσματικό εκπαιδευτικό σύστημα, η πληθώρα επιλογών και η ελευθερία του ατόμου να επιλέγει, οι ευκαιρίες απασχόλησης, το αίσθημα ισότητας ανάμεσα στους πολίτες, η πάταξη της διαφθοράς, οι ευκαιρίες συμμετοχής στα κοινά.

Οπότε αξιόπιστα συστήματα υγείας και παιδείας, προσβάσιμα σε όλους, είναι αδιαπραγμάτευτα από πλευράς κοινωνικής πολιτικής.  Άλλο παράδειγμα είναι η περιβαλλοντική πολιτική αφού αποδεδειγμένα η περιβαλλοντική ρύπανση μειώνει την ευμάρεια των πολιτών ενώ η διατήρηση πάρκων και χώρων πρασίνου την ενισχύει.

Μέσω των σχολείων και της εικόνας που εκπέμπει η δημόσια υπηρεσία προς τα έξω, μαθητές και πολίτες μπορούν, σε ένα ευτυχιο-κεντρικό  κράτος, να γνωρίσουν μια πιο αισιόδοξη εικόνα για τη ζωή και τον κόσμο. Μπορούν να διδαχθούν συστηματικά να εντοπίζουν τη φωτεινή πλευρά των πραγμάτων. Αντί να ανάγουν ένα μικρό εμπόδιο σε απροσπέλαστο βουνό, μαθαίνουν  πως να σπάζουν ένα ογκόλιθο σε μικρά επουσιώδη λιθάρια. Το εκπαιδευτικό σύστημα, η δημοσιογραφία, κυρίως από τα κρατικά ΜΜΕ, η εμπιστοσύνη που αποπνέουν θεσμοί όπως δικαστήρια, ρυθμιστικές και εποπτικές αρχές, είναι βασικοί τρόποι με τους οποίους το κράτος μπορεί να βοηθήσει τον πολίτη να γίνει πιο αισιόδοξος και, κατά συνέπεια, πιο ευτυχισμένος.

Σημαντικότερη, ίσως όλων, η ευσυνείδητη εκτέλεση από τους υπαλλήλους του κεντρικού και ευρύτερου δημόσιου τομέα του ρόλου τους που δεν είναι άλλος από την εξυπηρέτηση του πολίτη. Ο αγγλικός όρος civil servant εμπεριέχει σε δυο λέξεις την αποστολή των δημόσιων λειτουργών ως εξ-υπηρέτες των πολιτών που φορολογούνται/ συνεισφέρουν και άρα δικαιούνται ικανοποιητική εξυπηρέτηση, υποστήριξη και βοήθεια από τις κρατικές υπηρεσίες και τους λειτουργούς τους. Η δημόσια υπηρεσία έχει πετύχει αλματώδη βελτίωση τα  τελευταία χρόνια στη νοοτροπία, συμπεριφορά και αποτελεσματικότητα της. Έχουμε βέβαια πολύ δρόμο μπροστά μας μέχρι να πετύχουμε την ολοκληρωτική ανατροπή, τη δημιουργία «της κοινωνίας των κυρίων» αφού κατά τον Πλάτωνα «όποιος δεν είναι καλός υπηρέτης δεν μπορεί να γίνει καλός κύριος».

Είναι προς το συμφέρον της κοινωνίας, του κράτους και κατά συνέπεια της κάθε κυβέρνησης να επενδύσει στην αειφόρο ευτυχία των πολιτών. Πολιτών ευτυχισμένων με το είδος της ευτυχίας που διαρκεί και αντέχει στα σκαμπανεβάσματα. Ευτυχισμένοι πολίτες σημαίνει βελτιωμένοι δείκτες υγείας. Μεγαλύτερο προσδόκιμο ποιοτικής ζωής. Αύξηση της παραγωγικότητας, των επενδύσεων και οικονομική ανάπτυξη. Αύξηση του εθελοντισμού και της κοινωνικής προσφοράς.  Σημαίνει συνεργασία, ευνομία και ευταξία. Χαμηλότερη εγκληματικότητα. Καλύτερα μαθησιακά αποτελέσματα και πρόοδο των επιστημών και τεχνών. Σημαίνει πιο ευαίσθητοι και διορατικοί πολίτες. Προσέλκυση περισσότερων άξιων πολιτών στην πολιτική, με οράματα, ενέργεια και ικανότητα για υλοποίηση τους.

Ευτυχισμένοι άνθρωποι οικοδομούν ευτυχισμένες κοινωνίες. Ευτυχισμένες κοινωνίες ανατρέφουν ευτυχισμένους ανθρώπους.

*www.koraliatimotheou.com, Ed Diener, Why Governments Should Care More about Happiness