ΑΡΘΡΑ
Γιατί αγαπώ τον Νίκο Καζαντζάκη
Της Κοραλίας Τιμοθέου*
Στις 26 Οκτωβρίου του 1957 έφυγε από τη ζωή ένας από τους μεγαλύτερους Έλληνες συγγραφείς των νεότερων χρόνων. Ο Νίκος Καζαντζάκης, συγγραφέας, δημοσιογράφος, πολιτικός, μουσικός, ποιητής, φιλόσοφος, Έλληνας, άνθρωπος. Ο δημιουργός του «Βίου και πολιτείας του Αλέξη Ζορμπά», του «Καπετάν Μιχάλη», του «Τελευταίου πειρασμού», της «Ασκητικής», της «Αναφοράς στον Γκρέκο» και τόσων άλλων αριστουργημάτων.
Ο συγγραφέας που πολεμήθηκε όσο κανένας άλλος Έλληνας για το έργο του. Ο άνθρωπος που απάντησε με γαλήνη στο μένος της Ιεράς Συνόδου που τον απειλούσε με αφορισμό: «Μου δώσατε μια κατάρα, Άγιοι Πατέρες, σας δίνω μια ευχή: Σας εύχομαι να 'ναι η συνείδησή σας τόσο καθαρή όσο η δική μου και να 'στε τόσο ηθικοί και θρήσκοι όσο είμαι εγώ». Γι’ αυτό αγαπώ τον Νίκο Καζαντζάκη.
[Είναι πολύ μεγάλος ο πειρασμός για να τον αντισταθώ. Επιτρέψτε μου, αλλά η εικόνα που δημιουργείται στο μυαλό μου, μου θυμίζει τον Ιησού μπροστά στο Σάνχεδριν του Καϊάφα, όταν ο πρόεδρος του Μεγάλου Εβραϊκού Συνεδρίου δίκασε και καταδίκασε σε θάνατο τον Χριστό.]
Δεν γνωρίζω την κάθε πτυχή του χαρακτήρα του Καζαντζάκη. Ούτε με νοιάζει. Δεν έχω διαβάσει όλα τα έργα του, ούτε ασπάζομαι την κάθε του λέξη, την κάθε του δράση, την κάθε του κίνηση. Μπορώ όμως να διακρίνω την καθαρότητα της καρδιάς του, τη διαύγεια του μυαλού του, τον ξεκάθαρο ειρμό της σκέψης του, την τιμιότητα του λόγου του, την υπέρβαση του πνεύματος. Γιατί; Γιατί έχει καταθέσει τη ψυχή του στο χαρτί. Χωρίς λογοκρισία. Πόσοι μπορούμε να το κάνουμε αυτό;
Να γιατί αγαπώ τον Νίκο Καζαντζάκη:
«Να πεθαίνεις κάθε μέρα. Να γεννιέσαι κάθε μέρα. Ν' αρνιέσαι ό,τι έχεις κάθε μέρα.»
Γιατί τολμά να ξεκινά την κάθε μέρα από την αρχή, χωρίς την παρηγοριά και το αποκούμπι της χθεσινής επιτυχίας. Να είναι κάθε μέρα άλλος άνθρωπος, σίγουρος ότι αυτό είναι καλό.
«Ό,τι δεν συνέβη ποτέ, είναι ό,τι δεν ποθήσαμε αρκετά.»
Γιατί πιστεύει στη δύναμη του μυαλού και της καρδιάς.
«Μια αστραπή η ζωή μας... μα προλαβαίνουμε.»
Γιατί κατάλαβε ότι η ζωή είναι σύντομη αλλά η μέρα μεγάλη.
«Φτάσε όπου δεν μπορείς!»
Γιατί είναι αισιόδοξος, πιστεύει στον άνθρωπο και στην ικανότητά του να ξεπερνά τα όριά του.
«Νίκησα; Νικήθηκα; Τούτο μόνο ξέρω: Είμαι γεμάτος πληγές και στέκομαι όρθιος»
Γιατί είναι μαχητής. Έχει το θάρρος να παίξει το παιχνίδι. Εργάζεται ακούραστα. Κάνει λάθη και μαθαίνει από αυτά. Πέφτει αλλά ξανασηκώνεται και είναι πάντα νικητής της ζωής.
«Αν μπορείς, κοίταξε τον φόβο κατάματα και ο φόβος θα φοβηθεί και θα φύγει.»
Γιατί δεν φοβάται να φοβάται.
«Ποιο είναι πάνω από τα λόγια; Η πράξη. Ποιο είναι πάνω από την πράξη; Η σιωπή!»
Γιατί έκανε πολλά, είπε περισσότερα αλλά αγάπησε τη σιωπή. Τη σιωπή του σοφού, του ήρεμου, του πράου, του γνώστη.
«Σωτηρία θα πει να λυτρωθείς απ’ όλους τους σωτήρες· αυτή ‘ναι η ανώτατη λευτεριά, η πιο αψηλή, όπου με δυσκολία αναπνέει ο άνθρωπος. Αντέχεις;»
Γιατί απομυθοποίησε την στείρα και τυφλή «πίστη»…
«Ε κακομοίρη άνθρωπε, μπορείς να μετακινήσεις βουνά, να κάμεις θάματα, κι εσύ να βουλιάζεις στην κοπριά, στην τεμπελιά και στην απιστία! Θεό έχεις μέσα σου, Θεό κουβαλάς και δεν το ξέρεις – το μαθαίνεις μονάχα την ώρα που πεθαίνεις, μα 'ναι πολύ αργά!»
…αλλά έψαξε και βρήκε το Θεό μέσα στον άνθρωπο. Στην καρδιά. Εκεί που ανήκει.
«Αγάπα τον άνθρωπο γιατί είσαι εσύ…»
Γιατί αγάπησε τον συνάνθρωπο ως εαυτόν.
«Η αιωνιότητα είναι ποιότητα, δεν είναι ποσότητα, αυτό είναι το μεγάλο, πολύ απλό μυστικό!»
Γιατί ανακάλυψε την αθανασία και την αιωνιότητα…
«Η ευτυχία είναι πράγμα απλό και λιτοδίαιτο -ένα ποτήρι κρασί, ένα κάστανο, ένα φτωχικό μαγκαλάκι, η βουή της θάλασσας. Τίποτα άλλο!»
… αλλά αγάπησε τη ζωή και βρήκε την ευτυχία στα μικρά, τα απλά, τα σημαντικά.
«Ξέρω τώρα. Δεν ελπίζω τίποτα, δε φοβούμαι τίποτα, λυτρώθηκα από το νου κι από την καρδιά, ανέβηκα πιο πάνω, είμαι λέφτερος. Αυτό θέλω. Δε θέλω τίποτα άλλο!»
Η ελπίδα είναι ισχυρή όμως αφήνει χώρο στην αμφιβολία. Την αμφιβολία ο φόβος τη μεγαλώνει και της δίνει δύναμη. Πάνω από κάθε φόβο, κάθε ελπίδα, κάθε αμφιβολία, ο Καζαντζάκης είδε την αλήθεια. Το φως το άκτιστο. Τη δύναμη της αγάπης. Επέκτεινε την καρδιά του για να χωρέσει όλους και όλα και ελευθερώθηκε από τα δεσμά της αμφιβολίας, της αμαρτίας, της τύψης, του φόβου και του πάθους. Γι’ αυτό αγαπώ τον Νίκο Καζαντζάκη.