Ανδρών επιφανών πάσα γη … οίκος

Της Κοραλίας Τιμοθέου

Ἀνδρῶν γὰρ ἐπιφανῶν πᾶσα γῆ τάφος, καὶ οὐ στηλῶν μόνον ἐν τῇ οἰκεία σημαίνει ἐπιγραφή, ἀλλὰ καὶ ἐν τῇ μὴ προσηκούσῃ ἄγραφος μνήμη παρ’ ἑκάστω τῆς γνώμης μᾶλλον ἢ τοῦ ἔργου ἐνδιαιτᾶται.

(430 π.Χ, Περικλέους Επιτάφιος, 2. 43, για τους πρώτους νεκρούς του Πελοποννησιακού πολέμου)

Μετά θάνατον, τάφος των επιφανών ανδρών είναι κάθε τόπος. Το όνομά τους δεν σώζεται μόνο σε επιγραφές στην πατρίδα τους.  Η ανάμνησή τους διατηρείται και στις ξένες χώρες, πιο πολύ στη μνήμη και στις καρδιές των ανθρώπων παρά στα γραπτά μνημεία και στους τάφους.

Ποιοι είναι οι επιφανείς άνθρωποι; Εν ζωή, ποια είναι η πατρίδα τους; Η χώρα που τους γέννησε; Που τους μεγάλωσε; Που τους δίδαξε; Ο κόσμος όλος; Πάσα γη;

Επιφανείς είναι οι συνάνθρωποι μας που διαπρέπουν σε κάποιο τομέα: στην επιστήμη τους, στην ειδικότητά τους.  Είναι αυτοί που προσφέρουν σε διεθνές επίπεδο.  Που γίνεται το όνομα τους γνωστό εκτός συνόρων γιατί δίνουν γνώση και εμπειρία πέρα από τα όρια της ιδιαίτερης τους πατρίδας.  Υπηρετούν την ανθρωπότητα στο σύνολο της.  Πόσο όμορφο και σπουδαίο είναι αυτό;  Και παρόλο που η συνεισφορά στα παγκόσμια κοινά συνήθως έρχεται με κοινωνικοοικονομικά οφέλη για τους ιδίους, τις περισσότερες φορές αυτό δεν αποτελεί αυτοσκοπό.  Η κινητήριος δύναμη ποικίλει από άτομο σε άτομο: η μαγεία της επιστήμης, ο στόχος της αριστείας, η ανάγκη για προσφορά, η προσωπική αναζήτηση της γνώσης και της εξέλιξης. Σε αντίθεση, όπου το χρήμα και η δόξα είναι αποκλειστικοί στόχοι ζωής, στερούμαστε έμπνευσης και ουσίας.  Οι άνθρωποι αυτοί, άντρες και γυναίκες είναι καλοδεχούμενοι παντού.  Χαίρουν εκτίμησης και σεβασμού όπου κι αν βρεθούν.  Έχουν πάσα γη για πατρίδα. 

Επιφανείς είναι και κάποιοι άνθρωποι με πολύ λιγότερα στοιχεία στο βιογραφικό τους, οι οποίοι αισθάνονται πάσα γη οίκο. Όσοι ανήκουν σ’ αυτή τη δεύτερη κατηγορία επιφανών ανθρώπων, διακρίνονται για την έμπρακτη εφαρμογή του  «ανέξομαι», του ρήματος ανέχομαι και την προέκταση του σε «δέχομαι», «αποδέχομαι», «αγκαλιάζω». Για ποιο επίτευγμα διακρίνονται;  Για το ελεύθερο μυαλό, την ανοιχτή καρδιά και την αγάπη τους.  Είναι επιφανείς γιατί αν τους δούμε στο δρόμο θα τους αναγνωρίσουμε για την καλή κουβέντα που μας είπαν κάποτε, το χαμόγελο που μας χάρισαν σε ανύποπτο χρόνο. Είναι οι άνθρωποι που μπορούν να μπουν σε χριστιανική εκκλησία, μουσουλμανικό τέμενος, ταοϊστικό ναό, ινδουιστικό άσραμ, και να ακούσουν με συγκίνηση και ενδιαφέρον την ψαλμωδία.  Να την ακούσουν γι’ αυτό ακριβώς που είναι: μια ευχαριστία, μια παράκληση, μια επικοινωνία, μια κραυγή ανακούφισης, απόγνωσης, ελπίδας. Μπορούν να περπατήσουν στους δρόμους του Ομσκ, της Καλκούτας, στη Γη του Πυρός και να αισθάνονται σαν στο σπίτι τους γιατί νιώθουν τους ανθρώπους που περνούν δίπλα τους αδέλφια, γονείς και παιδιά τους. Έχουν την ικανότητα να μοιραστούν χαμόγελα, δάκρυα και βλέμματα με αγνώστους και να μεταδώσουν οικειότητα, ασφάλεια και ηρεμία.  Να τα δουν γι’ αυτό ακριβώς που είναι: εκφράσεις χαράς, λύπης, κατανόησης, συνεννόησης από δυο μάτια σε δυο άλλα. 

Η εμπειρία αυτή χαρίζει στον άνθρωπο την υπέρτατη ελευθερία.  Το συναίσθημα να αγαπάς τους πάντες και τα πάντα ως έχουν, είναι απερίγραπτο.  Χωρίς την ανάγκη να αλλάξεις, να πείσεις, να κρίνεις, να συγκρίνεις, είσαι ελεύθερος να εκτιμήσεις, να τιμήσεις τον άνθρωπο και τη ζωή.  Να αγαπήσεις χωρίς φόβο και πάθος. Με όλο σου το είναι. Όταν ρώτησαν τον Βούδα ποια είναι η διαφορά ανάμεσα στη φράση «μου αρέσει» και «αγαπώ», απάντησε (περίπου): «Αν μου αρέσει το λουλούδι, το κόβω. Αν το αγαπώ, το ποτίζω και το φροντίζω καθημερινά». Αν καταφέρουμε να απολαμβάνουμε την καθημερινή φροντίδα όσων η ζωή φέρνει γύρω μας, τότε και μόνο τότε γυναικών και ανδρών επιφανών πάσα γη γίνεται οίκος.

Ποια είναι τα «μνημεία» αυτών των επιφανών; Πού αναγράφεται με χρυσά γράμματα η ύπαρξή τους; Μα που αλλού: στις καρδιές όλων εκείνων που μοιράστηκαν μαζί τους ένα βλέμμα κατανόησης, ένα χαμόγελο καλοσύνης, ένα δάκρυ συμπαράστασης. Όπως ακριβώς και ο Περικλής θεωρεί σημαντικότερη τη μνημόνευση των ηρώων στις ζεστές καρδιές παρά στα παγωμένα μάρμαρα. Δεν χρειάζεται να είναι το όνομα σου γραμμένο στην πέτρα για να γνωρίζεις πως ανακούφισες μια ψυχή σε μια στιγμή ανάγκης.  Για να δεις τη στιγμή να μεγεθύνεται και να γίνεται αιωνιότητα αφού η επίδραση μιας πράξης καλοσύνης διαρκεί για πάντα.