Έχω την άποψη…

Της Κοραλίας Τιμοθέου*

Έχω την άποψη… ότι δεν έχω άποψη.

Ότι προτιμώ να μην έχω άποψη.

Ότι έτσι μπορώ να ζυγίσω πιο αντικειμενικά τα υπέρ και τα κατά, τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα. Μπορώ να αντιληφθώ πιο ξεκάθαρα σε τι εξυπηρετεί η κάθε επιλογή. Μπορώ να είμαι ελεύθερη από προκαταλήψεις και αυθαίρετα συμπεράσματα.

Με τον τρόπο αυτό, κάθε μου επιλογή γίνεται πιο συνειδητή. Ανταποκρίνεται στα δεδομένα του σήμερα, στις εμπειρίες που έχω την παρούσα στιγμή. Διαλέγω αυτό που θέλω και όχι αυτό που νομίζω ότι θέλω επειδή μεγάλωσα σε ένα στενό και πολύ συγκεκριμένο αξιακό περιβάλλον. Δεν λέω να μην έχουμε αξίες αλλά δεν χρειάζεται αυτές να είναι πολλές γιατί τότε από αξίες μετατρέπονται σε ετοιμοπαράδοτες συνταγές. Για να είμαστε ασφαλείς μεν, ελεύθεροι δε, χρειαζόμαστε όσο το δυνατό λιγότερες αξίες σε αριθμό αλλά βαθύτερες σε ουσία.

Είναι εξ άλλου, αφάνταστα πιο ενδιαφέρον και παραγωγικό να διερευνά κάποιος τι κρύβεται πίσω από την ανθρώπινη συμπεριφορά και να μαθαίνει περισσότερα, παρά να κατατάσσει άγονα τους ανθρώπους και τις πράξεις τους σε κατηγορίες - και μετά τι;

«Ο τάδε δεν πράττει όπως προβλέπεται. Ἆρον ἆρον, σταύρωσον σταύρωσον αὐτόν!»

Η ιστορία επαναλαμβάνεται συνεχώς και κουραστικά γιατί δεν διδαχθήκαμε αρκετά από αυτήν. Σταυρώνουμε αλλήλους κάθε μέρα με την κατάκριση, την περιφρόνηση, την υποτίμηση,  την απόρριψη. Τους σταυρώνουμε γιατί δεν τηρούν το «γράμμα» κάποιου κοινωνικού κανόνα. Κι ο Χριστός όμως δεν έσπασε κανόνες της εποχής του; Δεν απέκλινε  από τα προβλεπόμενα; Δεν δημιούργησε φόβο και ανασφάλεια στους «ανελεύθερους νομοταγείς»; Συνεδρίασαν και αποφάσισαν - αρχιερείς και όχλος. Είχαν άκαμπτη γνώμη. Είχαν  στενή άποψη. Δεν κοίταξαν από καμία άλλη όψη, μήπως κατά βάθος δεν ήταν δα και τόσα πολλά τα όσα τους χώριζαν.

Πως να κατατάξεις τον άνθρωπο;

Αδύνατο. Ο καθένας έχει ένα σωρό χαρακτηριστικά. Δεν υπάρχει περίπτωση να είναι ούτε όλα «καλά» ούτε όλα «κακά». Η Μαίρη έχει πολλά «καλά»: είναι αξιόπιστη και εχέμυθη φίλη. Έχει βέβαια και κάποια «κακά»: είναι τρομερά φλύαρη και φωνακλού. Αυτή η διαπίστωση τι καθιστά τη Μαίρη; Καλή ή κακή;  Ίσως είναι πιο χρήσιμο να πούμε ότι «αυτό που μου αρέσει περισσότερο στη Μαίρη είναι η αξιοπιστία και η εχεμύθειά της, ενώ αυτό που με κουράζει πιο πολύ είναι η φλυαρία και οι φωνασκίες της». Η Μαίρη δεν χρειάζεται να πάρει φύλλο πορείας για τη γειτονιά των «καλών» ή των «κακών». Είναι αυτή που είναι. Έτσι όπως είναι κάτι από αυτήν μας αρέσει, ενώ κάτι άλλο όχι. Πώς να βάλουμε άραγε όλα τα «καλά» και όλα τα «κακά» της Μαίρης στη ζυγαριά για να δούμε που θα γείρει; Ποιο το βάρος του κάθε παράγοντα; Του κάθε χαρακτηριστικού της; Σίγουρα η κλίμακα διαφέρει για τον κάθε άνθρωπο τον οποίο η Μαίρη συναναστρέφεται. Διαφέρει από άνθρωπο σε άνθρωπο, από περίπτωση σε περίπτωση, από μέρα σε μέρα. Στο κάτω κάτω η Μαίρη είναι «καλή» όταν εγώ χρειάζομαι μια φίλη αλλά κακή όταν εγώ έχω πονοκέφαλο και θέλω να χαλαρώσω; Μήπως τελικά είναι λίγο εγωιστικό το φίλτρο του καλού και του κακού;

Μήπως «άποψη» δεν είναι απλώς και μόνο η θέα από ένα συγκεκριμένο σημείο; Μήπως η άποψη δεν θα αλλάξει όταν δούμε τα πράγματα από άλλη θέση;

Πριν από μερικά χρόνια, σε μια τάξη γιόγκα η δασκάλα μας έδωσε την εξής οδηγία: «τεντώστε το χέρι σας». «Πόσο να το τεντώσουμε;» ρώτησε μια συμμαθήτρια που μάταια πάλευε να ακουμπήσει τον τοίχο στα αριστερά της με το τεντωμένο της χέρι. «Όσο μακριά μπορεί να πάει σήμερα.»

Πράγματι. Δεν μπορούμε να κατατάξουμε τη Μαίρη ούτε καν στο πόσο μακριά μπορεί να τεντώσει το χέρι της. Ίσως μόνο στο πόσο μπορεί να τεντώσει το χέρι της σήμερα. Κι αυτή η «κατάταξη» δεν είναι καθόλου σημαντική γιατί αύριο, μεθαύριο ενδέχεται ν’ αλλάξει. Οπότε δεν αξίζει να αναλωνόμαστε σε κατηγοριοποιήσεις, κατατάξεις και φακελώματα. Ούτε συνειδητά αλλά ούτε και «αυτόματα» - υποσυνείδητα. Για να απεμπλακούμε από αυτό το μηχανισμό χρειαζόμαστε εξάσκηση. Συνειδητή  αμφισβήτηση οποιωνδήποτε αυτόματων συμπερασμάτων και κατηγοριοποιήσεων για ανθρώπους, πράξεις και ιδέες. Μέχρι που να μας γίνει συνήθεια να μην κρίνουμε και να μην έχουμε παγιωμένες γνώμες αλλά ευέλικτες και εναλλασσόμενες απόψεις από διάφορες όψεις. Να είμαστε περισσότερο παρατηρητές και λιγότερο κριτές.

*www.koraliatimotheou.com